George Smits
Related: Belgium arts - Antwerpen
Biography
George Smits was an incredibly creative man: he was part of Ferre Grignard's legendary band in the sixties, playing for a full-house "Olympia" (or was it the "Zénith"?) in Paris, for instance; his nickname 'Toet' dates from that era. [Do not confuse den Toet with Belgian jazz legend Toots (baron Thielemans)!] George Smits was also an actor in one or more movies, was part of Antwerp's underground arts scene (e.g. the Ercola collective // see also Fred Bervoets or Panamarenko), painted a lot, and among other things he was also an experimental musician with his own radio show (on the legendary Radio Centraal)... And it's precisely that radio show - it was broadcast at night - which provided the drive for Smits to increasingly start focussing on his music (leaving some of his painting unfinished), using instruments he had invented himself as well as effects, but also, gradually, new electronic tools. Smits used to prepare his radio shows meticulously, spending some 20 hours per week on recording the tracks which he would then mix live on the air, enrapturing lots of listeners who recognised the special charms of Captain Zbolk (= his radio pseudonym). http://www.dma.be/p/ultra/uzine/0115.htmInterview at Uzine
[GEORGE SMITS INTERVIEW]
Following our review of the cd "Toet" (Audioview/Lowlands, cat. no.
AUDIO-012, to be released at the end of August, 2001) in [Uzine 01.14] (cf.
our links section below), we are proud to bring you an interview with
George Smits. It is the transcription of a conversation between George
Smits and (pv) which took place in his painter's studio at the back of a
rather huge building in the Wolstraat (no. 37, Antwerp, Belgium) early in
the Spring of 1997, a few months before the illness was diagnosed that
would take his life so brutally.
*
Early on in his life, Smits had played the guitar in Ferre Grignard's band,
and the harmonica ('mouth organ') - hence his nickname 'Toet'. Between
1965-1967 he'd studied painting at Sint-Lucas in Brussels, and in 1967 he
had also played a role in "Cash? Cash!" (Belgium 1967, dir. Paul Collet,
86', 35 mm B&W), a rather succesful film by a young collective, shot in
Antwerp and in Brussels, about a businessman who hires a gang of provo
thugs to take compromising pictures of his competitor's daughter but who is
then exposed by a mannequin and a gigolo... Later on, he would become part
of the Erkola collective, a group of artists to which also fashion designer
Ann Saelens was somewhat related. Amongst other things, Erkola made
silkscreen prints, and also "Spruit", an underground magazine featuring
comics. (During the course of the interview, Smits said that there were
plans to publish a book from the issues of "Spruit" but so-far nothing
seems to have come of that plan yet.)
*
When Erkola gave parties, Smits was among the deejays. Later on, Smits
would also start deejaying on Radio Centraal (which was established in
1980). The medium started to fascinate him, and he created the "Zbolk Radio
Pictures" concept for his show, having just discovered the possibilities of
styrofoam in music. Since Smits was also a prolific painter - when he died
he left some 800 unfinished paintings -, his "research into the visual
possibilities of vibrations led almost naturally to an interest in sound
vibrations. George Smits makes mostly long string installations, but he
also uses other sound-producing materials, such as glass rods, bamboo
sticks, steel wire and steel springs. The sound of the interaction beteween
these materials is amplified by means of styrofoam, which acts as a
resonator box. Smits works like an inventor, continually investigating how
changes in the material conditions of sound production result in changes of
volume, sound and timbre; his works visualise the physics and mechanics of
sound." (The quote is by P. Panhuysen from the liner notes to the "Zbolk
Night Radio" cd.) From someone who had gotten interested in creating his
own string instrument when he found a surfboard on a beach, he had become
an inventor of sonic constructions - a present-day composer of soundscapes.
Like a true inventor, Smits had even patented his constructions.. He didn't
just want to perform in the gallery circuit with his musical objets d'art
but he wanted to really explore all possible sounds to be made with them.
And he did.
*
When Smits died so unexpectedly, it was also tragic on an artistic level,
as he was in fact only commencing his second career in music. Many people
who loved his work were glad to see his first solo cd "Zbolk Night Radio"
(1997, Audioview/Lowlands AUDIO-002, 70'01", ****) finally coming out, but
unfortunately he did not live to see the positive response it was given,
nor had he gotten to use that sampler very often which he had just bought
at the time of the interview, in order to reàlly start developing his
music. (Smits was very aware of the technologies available and the
possibilities they might or might not offer to his artistic vision.) "Zbolk
Night Radio" was essentially a collection of tools he had been recording
for his weekly radio show "Zbolk Radio Pictures" on Radio Centraal, which
he used to mix live, as well as a number of actual mixes from that show.
(The tracks' dates range from 1982 to 1996 but most of them are from the
1990-1995 period.) George Smits really loved to make his radio show and he
spent increasing amounts of time preparing it - at the time of the
interview he invested some 20 hours per week in that effort, on
average. When he died, he left behind some 120 tapes of music; it is from
that source material that his nephew Kelvin Smits (of Cinerex) assembled
the "Toet" cd which is now being released.
*
As you will notice when reading the interview [due to its lenght we were
unable to translate it from Dutch - sorry], George Smits was on the one
hand a very creative man, and talented at that, but on the other hand he
was extremely modest, staying true to his view on things rather than making
compromises. In a sense, he was also somewhat of a visionary; his
observations on the ZX Spectrum computer, for instance, predate the current
trend for low tech (cf. C64) and low culture by a long time. And his
observations on the open mix (his radio programme and his cd were there for
listeners to do something with themselves, with thèir technology, and radio
is of course an open medium), which stemmed for his democratic ideals, were
just as much ahead of their time. (In her sleeve notes for "Toet", his
daughter Joanna wrote "Made in Utopia" with a purpose.) Hopefully, you will
create your own 'Isomopolis' soon, with "Toet" and "Zbolk Radio Pictures"!
*
As for the interview, finally: George Smits was not a motormouth but one
who thought about his words before uttering them, even on the smallest
details - which is why the following conversation may at times remind of
"Een Avond In Amsterdam" (K. Schippers' neorealist novel from 1971). Enjoy!
- U: Binnenkort is er de cd "Zbolk Night Radio"... Vooreerst die titel...
+ GS: De titel is afgeleid van "Zbolk Radio Pictures", mijn wekelijkse
programma op [de Antwerpse alternatieve] radio Centraal [indertijd vanaf
middernacht tussen dinsdag en woensdag op 103.9 fm - nvdr]. Ik wilde een
titel voor de cd die heel duidelijk op voorhand zegt langs welke kant je de
muziek moet beluisteren. En ik heb het lichtjes veranderd om de nachtelijke
atmosfeer te benadrukken.
- U: Zbolk is ook een beetje jouw pseudoniem, onder welke naam komt de cd uit?
+ GS: Er zal in het klein Smits staan en in het groot Zbolk.
- U: Waar komt die naam Zbolk vandaan?
+ GS: Ik geloof dat het wordt uitgelegd in het boek "Antwerpen in de jaren
zestig", bij een foto van het Pannenhuis... Het is een woord dat indertijd
uitgevonden is door een stel mensen aan een tafel, ik denk door Joost de
Bruijne (ofwel Filip Francis) als stopwoord met weinig betekenis - behalve
dan "genot" zoals "pot" en "komklaas", allemaal van die provo-woorden. Ook
een woord dat heel geschikt is om actief uit te spreken bv. zzzzzzzz-bòlk.
Ik ben bij de radio regelmatig onder andere namen gaan werken om
naambekendheid te vermijden.
- U: Heeft dat dan te maken met je debuut als "Toet" bij Ferre Grignard,
waar het van in het begin erop neer kwam meer te doen dan te laten zien -
niet hoe maar dàt, die mentaliteit?
+ GS: Ja er is zo'n mechanisme in me dat ik niet onder controle heb waarbij
ik alles waar er lucht in komt zeer snel wil doorprikken. Radio Centraal
waarvoor ik uitzendingen verzorg, is ook niet zo opgeblazen.
- U: Terug naar de cd, ik herken daar toch ook bestaande experimentele
muziek in, bv. Ash Ra Tempel, Dome... Zitten er invloeden van platen in je
muziek die je als dj kocht?
+ GS: Nee, ik ben gestopt met platen kopen in '83-'84, na de cold wave of
new wave... [De geciteerde acts dateren weliswaar van voor 1983 maar GS
beweert hier dus ze niet te kennen - nvdr.]
- U: Maar dus experimentele muziek is niet echt een invloed door de jaren
heen, bv. oudere experimentelen als Pierre Henry ofzo?
+ GS: Nee ik ben blijven vertrekken van mijn instrumenten, zelf
experimenterend.
- U: Wat staat er precies op die cd?
+ GS: Voornamelijk een selectie uit een heel lange periode, vanaf 1982 tot
1996, maar in verhouding vind je slechts één ding uit 1982 terug. Het
meeste is uit de periode '90-'95: vanaf die periode zijn mijn uitzendingen
gaan bestaan uit eigen werk, exclusief. Ik ben in 1981 als dans-dj begonnen
op radio Centraal en dan gaandeweg beginnen mixen; tussen '84 en '86 ben ik
er echter tussenuit geweest omdat ik veel moest gaan spelen en optreden
(met al die instrumenten).
- U: Dansen, wat was dat dan: soul of ...?
+ GS: Ja, dansfuiven, als uitloper van de Ercola-jaren vanaf 1972. Ercola
was een gezelschap striptekenaars in de Grote Hondstraat die het
tijdschrift "Spruit" uitgaven, waarvan er trouwens een verzamelbundel op
komst is. [Hiervan werd sindsdien niets meer gehoord - nvdr.] Er werd zwaar
gefuifd met lightshows ook, de tijd van voor de disco: muziek van de
Rolling Stones, Manu Dibango, ... Dus ik was niet louter muzikant en
artiest maar ook iemand die platen kocht en daar mee bezig was. Of is
geweest, want ik heb nu geen tijd meer om andere muziek te beluisteren
omdat ik al zo'n twintig uur per week gemiddeld werk aan m'n radioprogramma.
- U: Nu is het inderdaad mooi hoe jij de hele tijd met Antwerpen verbonden
bent geweest en dat ook verderzet via een programma op radio Centraal - je
schreef zelfs een hommage aan dit station voor het cd-boekje - maar heb je
nooit buiten Antwerpen gehoord willen worden, op de BRTN [VRT] of op andere
zenders?
+ GS: Het beperkt bereik is wel het enige minpunt aan Centraal, voor het
overige is het een ideale zender vind ik, vooral voor mensen met eigen
muziek, om toch iets te kunnen laten horen. Ik vind de radio wel heel juist
als medium. Op de BRT zou het kunnen in de context van "dat is een
programma van een vrije radio die creatief bezig is". Maar om zelf onder
eigen naam op BRT3 [= Klara] uit te komen... Dat is voor mij wel een
fundamentele kwestie, niet met de BRT [= VRT], maar: hoe ernstig is de
ernstige muziek. Moet je heel ernstig zijn om onernstige muziek te doen? Ik
ga ervan uit dat hoe maffer je iets voorstelt, hoe ernstiger je het moet
brengen. Als je de grootste waanzin ernstig kan brengen, dat is knap, maar
als je iets ernstigs niet ernstig kan brengen dat is ook knap. Maar als je
iets ernstigs ernstig brengt, dan is het flauwekul. En het omgekeerde ook,
iets onnozels op een onnozele manier brengen, dat verzandt in niets. Het
gaat hem om de lichte manier; ik heb problemen met het zware, het
opgeblazene, de pretentie van veel hedendaagse muziek en ook het neerkijken
op veel populaire muziek.
- U: Nu is populaire muziek toch al wel breed verspreid en aanvaard?
+ GS: Ja, maar als je je daar eenmaal aan verbrand hebt, word je bij de
ernstige muziek niet gauw meer ernstig genomen. Bovendien met mijn
piepschuimen instrumenten, ik ben dan bezig aan een ernstige performance,
maar de mensen lachen toch. Ik doe misschien rare dingen...
- U: De laatste jaren lijk je me toch weinig op te treden, op enkele
performances in de Centraal context na, of zoals onlangs op een receptie
van je platenlabel Lowlands...
+ GS: Er is een periode geweest dat ik veel in Nederland heb opgetreden. Ik
doe echter niet aan public relations ofzo, ik doe iets als ik gevraagd word.
- U: Het ernstige op een waanzinnige manier, dat klinkt filosofisch. Waar
plaats jij je muziek ten opzichte van die levensvisie?
+ GS: Ik ben er heel ernstig mee bezig, kijk maar naar de tijd die ik er in
steek, maar ik wil m'n muziek licht brengen, zodat mensen die daar nood aan
hebben dat lichte ook vinden, en toch ook weer diepgaand genoeg zodat
mensen er nog iets ernstigs achter vinden.
- U: Dus je hebt het wel over mensen, je doet het niet louter voor jezelf.
Is dat een soort humanisme dat voortkomt uit jouw "contesterende jaren" en
andere achtergronden?
+ GS: Tja... Nu misschien meer, in deze tijd besef ik misschien meer dat
het voor mij daar op neerkomt. Want als je graag meer zou verdienen met je
muziek, meer wil optreden, en zo verder gaan, dan kan je slechts voor de
zgn. kapitalistische manier kiezen, de muziekbusiness. En ik ben niet tot
die keuze bereid.
- U: Die cd komt dus niet uit wegens dat soort overwegingen, bv. wat meer
bekendheid verwerven om vanop een ander platform te kunnen verderwerken?
+ GS: Ik was uitgenodigd om die cd te maken, dat vind ik belangrijk, dat de
dingen telkens tot stand komen, dat men niet denkt "oei, wat vindt die nu
plots weer dat hij op ons moet loslaten".
- U: Wat dan je instrumenten betreft... je werkt met piepschuimen
constructies, maar er ook op gitaar of harmonica. Heb je een vaste manier
van componeren?
+ GS: Ik bereid dus in de eerste plaats radio-programma's voor, dus dan
komt het op tijdsgebruik aan en dat heb ik erg vast in de vingers. Ik heb
22 minuten in mijn vingers, 45-50 minuten, 90 minuten is dan weer 2 keer
45... In mijn uitzending speel ik eerst een kwartier uit mijn vorige
uitzending, terwijl ik alles op zijn plaats zet, dan 2 keer 45 minuten, en
tenslotte nog een vrije mix van een kwartier. Om daaruit een cd van 70
minuten af te leiden, dat was heel moeilijk...
- U: Ja, de cd klinkt inderdaad alsof er vanaf track 13 iets anders achter
komt.
+ GS: Ja, al vind ik dat er op elke cd vanaf 45-48 minuten vermoeidheid
optreedt, terwijl er in een liedje van 6 minuten ook een gulden snee is op
3:30. Ik probeer daar vanuit te gaan in mijn werk. Bovendien, 50 minuten is
ook een ritme dat mensen gewoon zijn van een lesuur. En een gemiddelde
langspeelfilm duurt 90 à 100 minuten...
- U: Dus je richt je daar bewust op?
+ GS: Ja, dat is typisch radio vind ik, het is het beste medium waarin je
het beste afstand kan nemen van de tijdsstroom. Ik kom daar aan met tapes
van thuis en maak de eindmix op de radio. Ik miste dat real-time on air
gevoel wel bij de eindmix van de cd, die swingende omgeving.
- U: Komt dat omdat je jezelf niet kan toelaten teveel overwegingen te
maken, je hebt die druk nodig van een live uitzending?
+ GS: Op de radio kom je in een flow terecht en begin je op te stijgen als
je de juiste volgorde begint te vinden, de juiste crossfadings maakt, de
juiste lengtes begint te vinden. Als je goed mixt kortom. Het is echt
vliegen en je vliegt de rest van de uitzending verder. Tot de cassette soms
afspringt en je crasht.
- U: Net zoals een coureur z'n versnellingen doorschakelt... Is jouw
musiceren dan uiteindelijk vooral monteren? Is jouw grote instrument de studio?
+ GS: Nee, het interessante van de oefening is dat ik begin bij een geluid
van een zelfgemaakt instrument. Die plaats ik naast elkaar om ze op te
nemen, soms live, akoestisch maar soms als samples voor verdere digitale
bewerking op de computer. Daarna mix ik beide samen, en als er daar dan nog
ergens een nieuw element in moet komen, voor de spanningsboog, dan komen er
voor de afwisseling nog aparte soorten muziek bij. Het is daarom dat ik
soms ook zing, maar dat is dan doorgaans pas aan het eind van de
uitzending. Ik heb geprobeerd ook zo'n stuk op de cd te zetten, maar dat
leek me niet te kloppen binnen 70 minuten.
- U: Het was te vroeg, zeg je dus. Ben je dan steeds bezig met hetzelfde
perfecte verhaal, of vertel je telkens iets anders? Wil je steeds dezelfde
beelden beter oproepen of ...?
+ GS: Typisch aan radio is dat die vrij laat, terwijl tv je bijvoorbeeld
kluistert. Ik vind dat goede radio de luisteraar ook een inbreng laat. Een
andere klank is ook een ander beeld. Maar om tot in detail alle sferen en
figuren te bepalen kan je dat volgens mij beter als in een schilderij wat
vager laten en laten invullen. En dan... dat kan chaos benaderen...
- U: Je zegt: chaos. Je bent niet met vaste compositiepatronen bezig als
bv. in een Hollywoodfilm, met een inleidende schets, wendingen en dan een
finale? Heb je voor jezelf bv. een beeld van "ik wil beginnen met die sfeer
en dan een evolutie doormaken van pakweg lieflijk naar dreigend en zo naar
een oplossing en een happy end"? Of ben je bang daarin te vervallen, en doe
je dààr dan weer iets mee?
+ GS: Nee, ik zou dat soort verhalen eerder persifleren, of werken met
contrasten. Je wordt iets beu en dan kan je het nòg langer maken. Soms denk
ik dat een goede mix zou zijn: als de luisteraar het zou afzetten op het
ogenblik dat je net daarvoor met iets anders begint - een aftasten van en
anticiperen op de reactie van de luisteraar.
- U: Dat de luisteraar zegt "dit volstaat nu wel voor mij om op door te
gaan, ik ga dat associëren met die Coltrane-plaat ofzo"... dat is toch wel
heel bescheiden. Je bent bereid op te geven dat men blijft luisteren?
+ GS: Euh, ja... Maar dat gaat nu eenmaal zo. Ik ben zelf met radio
opgegroeid en dat ging toen net zo, als ik geïnspireerd werd om iets anders
te gaan doen, ging de knop om.
- U: Nu radio is ook maar vluchtig. Een cd is wel handiger, want hij kan de
draad van de zgn. uitzending weer oppikken.
+ GS: Ja. Het andere uiterste bestaat ook, dat is het zoeken naar de "Holy
Grail", dat is een liedje dat de hele wereld hoort, daar ben ik tegelijk
ook mee bezig.
- U: Dus uit je huidige manier van werken zie je ook nog zo'n
onverbiddelijke popsong ontstaan?
+ GS: Ja, het is een spirituele oefening, het gaat niet om schatrijk willen
worden.
- U: Spiritualiteit... heeft dat te maken met jouw achtergrond als
bluesgitarist (folk en skiffle ook) bij Ferre Grignard? Speel je nog altijd
de blues met andere instrumenten (en dan bedoel ik niet 8-bar ofzo)?
+ GS: Als ik in de ernstige muziek verder zou moeten gaan, zou dat niet
kunnen. Wat ik nu doe vind ik experimentele ernstige muziek, zelfs de
blues... Er is een verschil tussen popsongs die gefabriceerd zijn, die
totaal geen garantie bieden dat het ook werkt, maar er zijn ook bekende
songs die toevallig door iedereen aanvaard worden, ongeacht de kwaliteit
van de opname, maar dat zijn dan mirakeltjes die plots door heel veel
mensen gedeeld kunnen worden. Ikzelf heb vroeger - want toen was dat nog
eenvoudig - altijd dat spelletje gespeeld van "dat wordt een hit en dat niet".
- U: Maar om een en ander op je eigen werk toe te passen...
+ GS: Ja, maar het bezorgt je ook een breedheid van opinie om dingen te
kiezen. Het geheim is: wil ik dat liedje onmiddellijk nadat ik het gehoord
heb terug opzetten? Wil ik er repetitieve muziek van maken als het ware,
tegenover een cd die je een keer beluistert en waar je veel over weet, om
'm dan als een roman weg te zetten. Een goede cd moet zoals een dichtbundel
zijn, om alle dagen op te zetten. Dus wàt in die muziek zet mij dan aan om
het album terug te beluisteren?
- U: Zou je dan hopen dat jouw cd op vijfhonderd exemplaren terecht komt
bij vijfhonderd mensen die er poëzie van maken?
+ GS: Ja, en ook dat er een of twee of drie nummers terechtkomen in
audiovisuele dingen, dat die als soundtrack worden gebruikt voor televisie
ofzo.
- U: Maar zelf zet je geen stappen om dat te bereiken, het moet toevallig
tot stand komen?
+ GS: Inderdaad, het is altijd veel interessanter iets actief te ontdekken
dan dat het in je strot wordt geduwd.
- U: Zeker, maar het aanbod is tegenwoordig wel erg groot. Hoeveel toeval
heb je dan niet nodig om er zelfs maar een beetje tussen uit te springen!
Baart je dat geen zorgen? Of vind je dat zo'n distributiekanaal als
Lowlands degelijk genoeg is?
+ GS: Tja, het zijn zij die het risico nemen. Ikzelf zal me ook niet
verstoppen.
- U: Je gaat zelf niet aan mensen vragen om iets met jouw muziek te doen,
maar anderzijds, als je gevraagd zou worden door mensen die je cd hoorden
om iets bijzonders te componeren... dat zou je dan weer wel doen?
+ GS: Ja, natuurlijk.
- U: Als je op een podium staat, beschouw je dat dan als momentopnamen? Het
is niet zo dat je daar dan staat met een attitude als "ik ben dit aan het
doen en ik moet worden gehoord"?
+ GS: Wel, ik werk alleen, alleen al om financiële redenen kon ik geen
andere mensen inschakelen, van transport tot opstellen tot optreden. Het
nadeel is dat je tijdens optredens nog maar een stukje van je concentratie
overhoudt voor het spelen zelf.
- U: Het lijkt mij dat je je dan meer op de schoonheid van dat moment
concentreert in plaats van exhibitionistisch een showcase te geven. Het
blijft altijd gaan om de uiting van de situatie, je gaat van moment tot moment?
+ GS: Voor ik met m'n muziek optrad, deed ik dat met licht, met projecties
en prisma's en zo. Het geluid was daar oorspronkelijk heel erg op geënt:
sfeerschepping in een ruimte, akoestische ervaringen en dergelijke. Zo'n
ideale ruimte heeft een bepaalde vorm, en moet in feite ook leeg zijn voor
een ideale akoestiek. Als er publiek bij komt, is 90% van de akoestiek weg
en wordt de situatie vals.
- U: Met andere woorden, om het artistiek perfect te maken zou er hoogstens
een camera kunnen staan? Of ben je niet gewoon heel erg schuchter?
+ GS: Ja, ik zeg niet dat ik niet schuchter ben... Wat ook zou kunnen, is
dat iemand die het echt wil horen dan zelf alleen in die kamer komt staan.
Het gaat hem om een ruimte/tijd-ervaring. De beste ervaring is in feite dat
er in die ruimte een instrument staat te wachten op mensen om het tot leven
te wekken. Dat is waarlijk een diepe ervaring. Maar ik zet er nooit bordjes
bij, zodat je mensen krijgt die denken "ah, ik moet hier dus op kloppen".
Bovendien, om dat om te zetten naar audio-opnames... het is niet toevallig
dat er op de cd zo geen materiaal staat.
- U: Het is ook geen piepschuimen cd he?
+ GS: Enkel de twee eerste nummers zijn met de snaar en de piepschuimen
versterking. Maar dat is meer om een entree te maken bij mensen die mijn
naam kennen en vervolgens een bocht te maken naar het radio-werk.
- U: Overigens hebben Gilbert & Lewis van Dome ook zo'n installaties
gemaakt waar mensen op konden musiceren en hebben ze uit de vele uren
geluiden (ook accidentele, zoals voetstappen enzo) van de tentoonstelling
zelf in de studio een lp afgeleid, "Mzui".
+ GS: Daar weet ik dus niets van.
- U: Terug naar die schuchterheid: toen je indertijd met Ferre Grignard in
de Parijse Olympia op het podium stond, had je die toch niet echt, neem ik
aan. Of is er echt een kloof tussen pakweg "We want war" staan spelen en
wat je nu doet?
+ GS: Belangrijk om weten is dat ik bij Ferre slechts een van de muzikanten
was. Achter de schermen stond ik wel heel dicht bij Ferre en ik heb ook wel
teksten en arrangementen gemaakt, maar het was wel in dienst van Ferre. Dat
was een ongelooflijk comfortabele situatie: een ander levert het grote werk
en jij staat mee in het zonnetje en geniet mee van de inkomsten. Als je
echter zelf je eigen persoonlijke werk wil brengen, wel dat is heel
oncomfortabel, zeker als je niet voor een rol kiest, want er is natuurlijk
een groot verschil met iemand die een pak aantrekt...
- U: Over rollen spelen gesproken, je bent ook acteur geweest ("Cash
cash"), je hebt geschilderd, kwam van Sint-Lucas... Er was dus een heel
palet waarbinnen slechts een deel van George Smits toevallig "den Toet" was
bij Ferre Grignard? Was een ander deel van jou toen al in gedachten bezig
met Zbolk worden?
+ GS: (aarzelend) Ja...
- U: Hoe zat dat dan? Lette je heel hard op de produktie van andere platen,
bv. op de geluidsinnovaties van de Beatles, de feedback in de intro van
"Paperback writer" ofzo?
+ GS: Neen, maar er was toen al wel het "Living theatre" en Jonas Mekas
[Amerikaan, ook bekend als undergroundfilmer en criticus - red.]. Dat waren
echt herkenningspunten van over de oceaan. Het gevoel van bevrijding dat in
Antwerpen al in '65 heerste kwam in feite overwaaien uit Amerika om hier
dan pas in '68 een echt gezicht te krijgen, maar dan veel politieker en
intellectueler.
- U: "Vrijheid" is altijd al een toverwoord geweest, maar misschien nooit
zozeer als toen, denk maar aan "free cinema" of de bevrijding in de kunst
zoals die in de jaren zestig ook door Fluxus & de nieuw-realisten werd
gepropageerd, in het zog van Marcel Duchamp... doel je daarop?
+ GS: Ja, Fluxus zeker: het moment zelf, het spel, "kunst is hetgeen dat
overblijft van het feest"... dat wel ja.
- U: En ook het opheffen van de grenzen tussen alledaagse en poëtische
werkelijkheid, dat daar geen verschil tussen bestaat.
+ GS: Ja, en ook dat je altijd moet verwachten van het ene in het andere te
kunnen vallen. Dus ook in het ongewisse laten, het open laten.
Bijvoorbeeld: een radio-uitzending gebruik ik later weer om er iets anders
over heen te doen. Dat opene is nu ook in de technologie terug te vinden.
Als je met de computer werkt, hoef je nooit te zeggen: dàt is nu de finale
versie. Je moet nooit de laatste vijzen dichtvijzen van dat toestel, het
blijft altijd los, je kan stukken wissen, ritmes veranderen, ...
- U: Dus dat daagt je uit? Het gaat je niet verlammen? Want voor hetzelfde
geld worden mensen in deze cultuur van mogelijkheden gewoon gek, zeggen ze
wanhopig dat ze nooit tot iets finaals kunnen komen - ze kunnen altijd een
stapje verder gaan...
+ GS: Ja, ook wel. Maar dat probleem heb ik dan weer net met mijn
schilderijen waar géén computer bij komt kijken. Ik heb hier zo'n 800
schilderijen die nog niet af zijn, of die al af zijn en waar ik toch nog
verder aan werk. Bij de cd was dat ook een heel groot probleem. Het
comprimeren van die 200 tot 300 uren muziek die ik heb tot nauwelijks meer
dan een uur, was in feite absurd.
- U: Je moet op een gegeven ogenblik zeggen "bon, het kan altijd beter,
maar dit is de momentopname"...
+ GS: Inderdaad. Bij mijn volgende cd zou ik gewoon voortwerken op de radio
en dan bij elk goed stuk zeggen "dit zet ik opzij", tot er een cd vol is.
En die dan uitbrengen.
- U: Naarmate je ouder wordt, geldt dat in feite voor alles. Je moet je er
telkens bij neerleggen dat je je volledige ervaring en visie nog nauwelijks
kwijt kan in één produkt.
+ GS: Natuurlijk. Maar ik hoop dat deze cd voldoende verkoopt om er meteen
een tweede op te kunnen laten volgen. Dat zou een mooi raderwerk zijn, cd's
aan de frequentie van radio-uitzendingen...
- U: Maar dus dat komen en gaan, dat heen en weer stappen tussen een gewone
en een poëtische werkelijkheid, even terug daarnaar. Als we dan kijken naar
waar je vandaan komt, bij Ferre Grignard, de Ercola-jaren... Ging het daar
telkens om een reeks mensen, randfiguren in feite, die in die reeks kroegen
(De Muze, Het Pannenhuis, De Mok, ...) hun eigen leven konden leiden,
terwijl er daarnaast een hele burgergemeenschap leefde, met hoogstens wat
journalisten als mediatoren? Had jij ooit het gevoel dat je daar dan als
een experiment onder een vergrootglas rondliep - enerzijds wel oprecht aan
het contesteren, maar anderzijds met een clownsfunctie?
+ GS: Tja. Men mocht ons komen observeren, maar dan enkel als men er bij
was, participeren en iets laten zien, wie je was. Dat maakt de situatie
anders dan iemand die even zijn neus binnenstak en zei "dat zijn nogal
gasten". Als je OK was, was je OK, wat je ook aan had. Er waren geen
scheidingen of drempels. Je kon in De Muze evengoed naast vijf man in een
smoking staan.
- U: Je bent tenslotte ook met Ferre in een Rolls naar Brussel gereden...
+ GS: Inderdaad. Als je vroeger artiest was en je ging naar de winkel en ze
wisten dat, dan gaven ze iets mee. Men dan dacht men misschien wel "rare
gast" maar men was blij met diversiteit. Als je er op straat raar bij liep,
lachten de mensen naar je. Ik denk dat als je er tegenwoordig tussenuit
springt, dat dat dan zoveel zever met zich mee brengt dat het de moeite
niet is.
- U: Een artiest werd vroeger dus nog echt naar waarde geschat binnen de
gemeenschap, als in een dorp?
+ GS: Ja, binnen de maatschappij.
- U: Hoe is dat dan veranderd? Door de oliecrisis? Een plots rendementsdenken?
+ GS: Ach... Misschien een terugslag van de jaren vijftig, mensen die
vroeger bon chic bon genre leefden... Bijvoorbeeld in de jaren zestig, een
'jeans' was het eerste kledingstuk waarmee je zonder veel kosten mee in de
mode kon zijn. Daarvoor bestond dat niet, waren er zware eisen:
schooluniformen, maatpakken. Jeans heeft dat gelevelled; je was OK in blue
jeans. Maar sommigen mochten dat niet van hun ouders dragen. Zo waren er
drama's van jongeren die al het geld hadden dat ze maar wilden, een
sportwagen zelfs, maar die geen jeans mochten dragen van thuis.
- U: Ja, dat soort grenzen is gaandeweg toch meer weggeslagen - door de
confectie-industrie en omdat mensen heel flexibel zijn geworden. Maar op
het vlak van de inhoudelijke contestatie... Tegenwoordig gebeurt dat nog
maar weinig omdat men meent dat alles onderhand wel kan, en anderzijds is
het contact daaromtrent is veel individualistischer, vereenzaamd,
versplinterd. Is dat geen raar contrast?
+ GS: Er valt in feite heel veel te contesteren nu, maar zij die dat zouden
moeten doen zitten in zo'n slechte papieren dat ze alles kwijt zouden
spelen door te contesteren. Als je bekijkt waarom er toen gecontesteerd
werd, dat waren echte luxe-eisen. De tijden waren zo goed toen... Maar
tegenwoordig, zelfs als je nu op de meest extravagante manier contesteert
echter, reageren de mensen slechts met "jaja, al goed, we kennen dat wel,
als je je aanstelt of contesteert doe je dat slechts omdat je er zelf beter
van wordt". Dat bestond vroeger niet.
- U: Is er dan een soort vermoeid cynisme gaan groeien?
+ GS: Aanvankelijk waren er mensen die ervoor zorgden dat ze opvielen om
een goede boodschap te brengen, maar gaandeweg gebeurde dat ook voor minder
interessante of juiste dingen, mensen die een boodschap kwamen verkopen uit
eigenbelang. En dat slijt.
- U: Hoe ziet jouw discografie er eigenlijk uit?
+ GS: Hiervoor sta ik nog met één track op een Lowlands compilatie, en dan
heb ik nog meegespeeld met Sandy op een track van de Hybrids. Maar dat was
geen gewone samenwerking: ik had gewoon een cassette meegegeven. Dat vind
ik ook heel interessant, dat dit nu kan, technologisch, als alternatief
voor samen spelen. Mijn neef Kelvin zit meer in house enzo, en aan hem heb
ik ook een tape meegegeven en misschien beland ik zo nog eens in een track.
- U: Maar je gaat niet actief naar samenwerkingen op zoek door cassettes
rond te sturen?
+ GS: Nee, en om contacten te leggen zou ik dat via Tom [De Weerdt, patron
van Lowlands - red.] doen.
- U: En je discografie sinds Ferre Grignard? Speelde je bijvoorbeeld nog
mee op zijn lp uit 1978?
+ GS: Er waren de eerste opnames voor Philips, dan is hij overgestapt naar
Barclay. Daar zijn we buitengevlogen wegens [aarzelt] eh barbarisme
[spreekt het uit alsof de reden te absurd is om ook maar herinnerd te
kunnen worden)] of zoiets eh, en daarna belandde Ferre bij Eddy Barclay en
zijn stal. Jacques Brel zat daarbij maar ook Eddie Mitchell, en die werden
dan allemaal opgetrommeld voor de feestjes van meneer Barclay, om hem te
plezieren. Nu, ik ben nooit naar die avondjes moeten gaan.
- U: Maar Ferre is ook daar aan de deur gezet?
+ GS: Ja, die kon dat niet, die dronk dan teveel - of hij zei wat hij
dacht... Hij paste totaal niet in die Franse beau monde, dat was allemaal
zo oppervlakkig.
- U: Hoe kijk jij nu op die mythe van Ferre Grignard terug? Was hij echt zo
uitzonderlijk, zeldzaam en apart, of zie je daar dan achteraf een schema in
dat je ook bij andere kunstenaars herkent?
+ GS: Bij niemand die succes heeft, zoveel is zeker. Je moet dat begrijpen,
als je op tv moet komen moet je lippen, maar Ferre kon dat niet, die kon
zijn teksten wel maar hij vond ze elke keer weer uit op het podium. Hij wou
zich ook niet laten schminken enzo, dus je kunt dan niet op tv komen... Hij
zou nooit meegedraaid hebben in het systeem. Maar als er gasten zijn waar
ik dingen van de Ferre in herken, dan is het bij Stef Kamil Carlens. Qua
kwaliteit in z'n muziek en qua gedrevenheid herken ik daar heel veel in.
- U: Hoe herken je dat dan, tijdens een contact of zelfs al vanuit de media?
+ GS: Ik ben via Lowlands eens gaan spelen in Tongeren, in Bizarre ofzo,
waar hij ook speelde, en ik heb hem zo een hele avond bezig gezien. Het was
daar een café met twee podia en alles verliep tamelijk geïmproviseerd. Hij
had dat georganiseerd en speelde dan samen met mensen uit het publiek,
bijvoorbeeld een fantastisch duet met een zangeresje.
- U: Dus wat zie je er dan in om die vergelijking te maken: de gave voor
improvisatie, de echtheid ook, een kunstenaarschap?
+ GS: Ja, de echtheid. Helemaal opgaan in wat je doet, de muziek beminnen
en alle soorten muziek ook, en zoeken en iedereen toelaten ook, open
staan... Tom Barman trouwens ook hoor, maar die is meer uit het hout voor
sterren gesneden... is ook filmregisseur...
- U: Je bedoelt: cleverder, minder kwetsbaar dan Carlens?
+ GS: Ja, Stef ziet er heel kwetsbaar uit. Ik maak die vergelijking ook
omdat er zo'n grote breuk is met wat ik altijd aan rockmuzikanten gezien
heb, dikkenekken enzo.
- U: Naar wie verwijs je dan? Naar andere Antwerpse muzikanten zoals pakweg
een Ludo Mariman, of in het algemeen?
+ GS: Neen meer algemeen, the Kids, dat waren knappe platen, daar zat echt
vuur in he.
- U: Je hebt natuurlijk overal alternativo's, en ook qua omvang verschilt
Gent niet zoveel, maar zie jij eigenlijk een definitie van de Antwerpse
rock? Is er hier niet altijd iets heel raar aan de hand geweest volgens jou?
+ GS: Misschien wel... Het is in ieder geval soms beter om in een negatieve
omgeving te zitten dan in een neutrale, je kan je beter afzetten tegen iets
dat hard is, dan in het slijk te verzanden. Antwerpen is een moeras, maar
je krijgt hier wel respons, van "het trekt op niets" of "jij gaat nooit
iets maken".
- U: Die typische Antwerpse arrogantie van laat eerst maar 's zien en die
café-bohème liederlijkheid vol dromen en verhalen van "ik he, ooit ga
ik..." werken goed samen?
+ GS: Ja, als je je moet bewijzen aan de toog tegenover gasten die altijd
schamper "och" zeggen. Toen Pieter Breughel in Antwerpen woonde noemden ze
die "Pier den Drol" - dat is zo typisch he. Je moet je in Antwerpen heel
erg bewijzen maar langs de andere kant zie ik in Brussel toch ook een goede
bodem.
- U: Terug naar je huidige muziek. Je had het daarnet over schilderen met
geluid. Ook op die formule zit er veel sleet, onderhand, niet? Je hebt van
die clichés als donker = dreigend, of de maffe break à la Zappa, of ...
Denk je dat er nog een eigen weg in valt te vinden? En is dat dan waarom je
eigen instrumenten bouwt?
+ GS: Ja, andere soorten muziek - muziek zoals regen, heel kleine
entiteiten die rond je zijn in plaats van een enkele beat - verpulverde
muziek, atomistische - of lichamelijke massage door geluidsgolven, heel
fysieke geluidservaringen... En in een ruimte met die instrumenten van me
is dat echt 100% zo. Daarnaast hoor ik ook altijd wel muziek die ik graag
zelf zou kunnen maken. Ik hoor dingen en ik reageer daarop. Voor de cd heb
ik bewust gezocht naar redelijk korte nummers, als reactie, en heb ik al te
diepe of donkere stukken eruit gelaten. Je wil je altijd verbeteren. Soms
vlucht je ook naar voren.
- U: Bedoel je dan als reactie op wat je elders al hoort?
+ GS: Ja, en dat is in feite erg. Je weet te veel Ik hoor zoveel dingen
die ik al ken uit de jaren zestig en waarover ik niet nog eens enthousiast
kan zijn. Maar als je dan weer met mensen muziek maakt en je vindt nog een
geluid of je maakt nog een klank, dan gebruik je die natuurlijk.
- U: Is de middenweg dan dat je op een gegeven moment zegt: "Kijk ik ga
hier niet te veel pretentie over hebben, ik weet ook wel dat sommige dingen
onvermijdelijk refereren, maar ik vind wat ik doe wel leuk, en straf
genoeg, en laat die dus op de wereld los."
+ GS: Enerzijds is er het muziek maken op een grass roots level: mensen die
bijeenkomen en op dat moment samen fantastische dingen doen met alle
mogelijkheden die ze dan kunnen gebruiken, alle instrumenten die er ooit
gemaakt zijn - ook de mijne, met plezier. Maar zij doen dat daarom niet om
een plaat uit te brengen. Anderzijds, als je naar buiten komt, is er een
manier om te zeggen "hoe ben ik persoonlijk" en die eigen weg vind je door
alles links of rechts te laten liggen dat je al kent. Het is als een
riviertje dat stroomt tussen alle bergen en vanzelf zijn weg vindt.
- U: OK, maar ligt het niet iets gecompliceerder, omdat er ondertussen zo
onbeheersbaar veel te kennen valt dat je ook nooit alles kunt kennen, bv.
zo'n cd uit Japan of Duitsland die de loop van dat riviertje toch wel zou
kunnen verleggen... Dus moet je vooral ook kiezen van het zelfs niet te
willen kennen? Is dat dan een houding van "ik zal het er maar op wagen"?
+ GS: Ja, er is zo verschrikkelijk veel, en in het begin van mijn
uitzendingen probeerde ik dat te laten voelen, nl. hoeveel verschillende
soorten muziek er wel zijn, ook al omdat de meeste uitzendingen aan één of
enkele genres worden gewijd. Als je alle uitersten bijeenplaatst,
popmuziek, klassieke etnische, Indische... krijg je een gevoel van
overvloed... Maar als je gewoon jezelf bent, maak je individuele dingen
vanuit je eigen persoonlijkheid.
- U: Alsof je aan iedereen een potlood en een papier bezorgt met de
opdracht "teken en boom" en daar dan de interessantste resultaten uit haalt.
+ GS: Ja, naargelang het gebruik dat je ervan wilt maken.
- U: Die piepschuimen instrumenten waar je zo op bent doorgegaan. Is dat
wegens de resonantie van dat materiaal?
+ GS: Ja, en wegens de interactiviteit tussen de materialen, hoe de
trilling van de snaar erdoorheen gaat, of de klank van het bamboe, de
metalen veer - hoe die levendig op elkaar inspelen. Het leeft, he.
- U: Je bent dus op die vondst van dat materiaal gekomen, van die
combinatie zelfs... Ben je na die initiële vondst nog veel meer gaan
ontdekken, bv. verschillende soorten piepschuim ofzo?
+ GS: Ja, wat het beste ging en wat niet. Wat me wel heeft beperkt is
ruimtegebrek. Mijn ideale snaar is 15 m lang, voor een goede echo. De
ruimte waarin je lawaai kan maken is een probleem.
- U: Moeten we achter jouw experimenteerzucht een theoretische achtergrond
zoeken, à la Panamarenko bv.?
+ GS: Ik zie wel een sterk verband met Panamarenko omdat muziek heel veel
met vliegen te maken heeft: de vervoering, muziek grijpt ons, neemt ons mee
doorheen de ether. Maar ik heb het indertijd wel wetenschappelijk bekeken,
ja. Ik heb er ook een en ander over geschreven voor catalogi, heb er thuis
een boek over...
- U: Maar je gaat die inzichten niet in je cd-boekje op een rijtje zetten?
+ GS: Och neen. Bovendien, de tekst dateert van 1984 en het houdt net op
waar ik aan "radio" toekom. Misschien wordt dat een apart hoofdstuk, het
verschil tussen radio en cd - hot and cool. Radio overkomt je, en over een
cd ben je baas, die speel je zo lang en zo vaak je maar wilt.
- U: Radio is ook de buitenwereld die binnenkomt, en cd is de buitenwereld
die je toelaat?
+ GS: Onder eigen beheer dan.
- U: Hoewel, van beide heb je een knop in de hand. Alleen kan je van een
radio-uitzending doorgaans niet voorspellen wat er nog komen gaat.
+ GS: In het geval van mijn (soort) uitzendingen heb je het nog niet eerder
gehoord en zal dat ook niet meer gebeuren. Het is een gebeurtenis, een mix
van het moment.
- U: Had je dan niet liever een cd met slechts één track van 70 minuten
gemaakt? Of wil je de luisteraars toelaten om er hun persoonlijk
"popnummertje" uit te vissen?
+ GS: Dat laatste. Zo'n verrassing van 70 minuten werkt geen twee keer.
- U: Al bij al ben je slechts een cd aan het uitbrengen, daar hoeft niet
teveel morele verantwoordelijkheid bij te komen kijken...
+ GS: Het is gewoon communicatie: is dit meedeelbaar? En het laat de mensen
vrij. Bij radio is het voor niemand een probleem om te luisteren of niet,
maar bij een concert van hedendaagse ernstige muziek kan je niet al na vijf
minuten vertrekken als je vindt dat je het wel door hebt, dat ze door hun
arsenaal aan middelen heen zitten.
- U: Opnieuw dat piepschuim, weet jij of er nog andere mensen die daarmee
bezig zijn?
+ GS: Indertijd was er bij de radio wel een groep, de Kommeniste [of
bedoelt hij the Plant? - red.] met Mark Meulemans enzo, en iemand daarvan
vroeg me in een galerie te komen exposeren, op een ogenblik dat ik er nog
niet mee geëxposeerd had dus, en dat beviel me wel. Indertijd was een
galerie nog vrijblijvend, een lege ruimte waar je iets mee mocht doen, men
verwachtte niet dat je die helemaal ging volstouwen met zoveel mogelijk
verkoopbare produkten. Het was dus heel vrij, maar vanaf de eerste keer
interpreteerde men het als 'kunst' en bleef men op een afstand. Dat heb ik
altijd raar gevonden, dat je zo plots alleen komt te staan.
- U: Het speelt je parten dat de mensen afstand nemen omdat ze afstand
nemen van jou persoonlijk en hoe je je gevoelsleven uitdrukt, of van de
mogelijkheden die er schuilen in wat je doet?
+ GS: Wat me stoort is dat zodra het op een verhoogje geplaatst wordt, het
niet meer functioneel zou zijn. Zo werken galerieën blijkbaar. Je zag ze
daar denken "oh, en met piepschuim, dat is nu toch wel het laatste"... tot
er dan een kind langskomt en de snaren doet trillen, waarmee het wel klikt.
Kunst is nu haast een obsceen woord geworden, gelieerd met geld en status.
- U: Anderzijds, vandaag verguisd, morgen opgehemeld... Stel nu dat iemand
jou op het spoor komt en denkt: "ah, techno met izomo, dat is het, dat is
wat er nu moet gaan gebeuren" en die slaat daar met een paar trucjes zo'n
wereldhit uit of toch iets succesvols zoals Aphex Twin met "Diggeridoo"...
wat doe je dan?
+ GS: Ik heb dat alles dus bij Sabam gedeponeerd, maar dan niet opdat zo
iemand dat niet zou kunnen doen, maar vooral om te voorkomen dat hij mij
zou verbieden van het zelf nog te doen. Een patent om mijn eigen vrijheid
te waarborgen.
- U: Dan dat piepschuim zelf, dat is wel heel bijzonder materiaal, heel
fragiel in feite: breekbaar maar ook brandbaar. Heb je al geprobeerd het
tot vormen te herleiden, bv. door het in te schroeien?
+ GS: Schroeien is te giftig; ik schuur het wel, dan hoor je ook in wat
voor een geluid je begint te schuren, zodat je stilletjesaan het geluid
begint te vinden. In feite zou je voor iedere noot die je speelt op een
snaar ofzo een aparte ideale klankresonantie kunnen maken.
- U: Er bestaan ongetwijfeld ook enorm veel verschillende kwaliteiten
piepschuim.
+ GS: Voor wat ik doe moet het weinig denstiteit hebben, heel lichte izomo
dus. Anders dempt het teveel.
- U: Daarnet zei je dat het vroeger anders was met die galerijen.
Achteromkijkend heb je zelf natuurlijk ook een grote evolutie doorgemaakt,
of toch een opvallende: van muzikant bij iemand die teksten zong tot wever
van klanken en tekstloze composities. Ferre Grignard drukte zich heel
simpel en direct uit, met zijn stem, en daar kwam dan vanalles bij. Jij
doet dat niet?
+ GS: Ik heb wel teksten, ik heb vroeger nog wel absurde teksten in de
uitzending gebracht, maar op de cd paste dat niet, zeker in het Nederlands.
Ik construeer die teksten door met een potlood in een woordenboek te
prikken en zo maffe combinaties te zien ontstaan. Bijvoorbeeld hoe je van
moord naar moordgriet van de ene sfeer in de andere tuimelt en je je
telkens moet aanpassen.
- U: Je geeft de werkelijkheid terug aan de woorden?
+ GS: Ja, constant switchen.
- U: En dus in je muziek doe je hetzelfde. Maar denk je dat mensen
uiteindelijk niet slechts een ritme horen? Wat denk je dat er van jouw
muziek overblijft?
+ GS: Ach, dat is toch een mysterie, waarom je ergens mee bezig bent, je
kan dat niet rationeel benaderen. Bij een radio-uitzending zit het 'm wel
meer in de kwantiteit dan in de kwaliteit: liever dan niets uitzenden hoop
je op een moment van tien goede minuten. Een uur bestaat niet constant uit
goede minuten. Je zou de stilte kunnen vullen door te zeggen: ik heb ze nog
niet, maar ik ben op weg naar twintig goede minuten. Ik neem liever
risico's, ik laat al mijn experimenten horen. Dat is ook de luxe van radio.
- U: Dat is wel een definitie van radio die lijnrecht tegenover de gangbare
staat, waarin een dj zogenaamd de beste stukjes uit de albums filtert.
+ GS: Dat is de wereld van de cd, gewoon platen spelen. Het oorspronkelijke
idee dat ik met Tom van Lowlands besproken heb, was twee cd's uit te
brengen, namelijk ook een tweede met achtergrondgeluiden, om thuis een
eigen mix mee te maken.
- U: Bruce Gilbert, de vroegere gitarist van Wire en Dome doet dat dus, die
heeft in '96 twee singles met slechts een kantje uitgebracht om thuis te
mixen. Dat voelt wel een beetje dom aan, omdat je slechts twee
mogelijkheden hebt: de kantjes mixen of niet. Cd's met verschillende tracks
kan je op verschillende manieren vermengen, als er tenminste geen
instructies bijzitten. En dan nog, mixen kon je altijd al, met het is
eender welke bronnen.
+ GS: Ik verwacht veel van een nieuwe generatie cd's, die dubbel zo lang
zouden duren. Daarmee zou ik veel relaxter een album kunnen samenstellen,
er voor mij veel stress wegvallen.
- U: Je zei daarnet: achtergrondgeluiden. Je zou zoals de Fluxusartiesten
ook boodschappen kunnen meegeven met de cd, bv. "doe de kraan lopen tijdens
nummer zes". Of vind je dat te pretentieus?
+ GS: Hmmm, een cd-speler is weliswaar gewoon een stuk huisapparatuur, maar
ik zou niet willen tornen aan de intimiteit die er in (het spelen van) een
album schuilt. Die opblazen, dat hoeft voor mij niet.
- U: En het cd-boekje? Daar gebeurt doorgaans weinig mee. Jij zou er bv. je
woordenboekgedichten in kunnen afdrukken, desnoods in het Engels?
+ GS: Ja, als je ze al zou kunnen vertalen.
- U: Dus is het je ook om de klanken van de woorden te doen?
+ GS: Ja. Och, er wordt al zoveel verteld, er is al zoveel.
- U: Je beseft dat er wel degelijk iets is aan tekst, hebt daar nog plannen
voor?
+ GS: Ja, in de context van mijn radio-programma zou ik dat graag doen,
maar als je al twintig uur met je muziek bezig bent, zijn die vijf extra
uren om aan teksten te sleutelen er te veel aan.
- U: In een eerder gesprek dat we hadden heb je ooit 's het woord
"lapidair" laten vallen voor je muziek. Wat bedoelde je daar precies mee?
Gaat het over een verhaal vertellen door steentjes uit te leggen zoals
Hansje en Grietje en je ziet wel wie ze oppikt?
+ GS: Als je intuïtief werkt... ik heb voor de cd vier demo's gemaakt,
telkens anders. Dan denk je na: wat is het verschil nu tussen deze track en
die daar? Worden die verwisselbaar? Je kan je hoofd er niet over breken
welke track ideaal is omdat er altijd een gokelement in zit, altijd. Dus je
gooit in feite met dobbelstenen. Je kan het niet helemaal uitdenken.
- U: Toen gebruikte je "lapidair" vooral met betrekking tot teksten, hoe je
mensen niet teveel wil sturen?
+ GS: Naar teksten moet je heel aandachtig luisteren, naar muziek doorgaans
minder. Dus als die twee samengaan stop je met luisteren en begin je te
lezen, met je verstand ergens vanaf te hangen, en het is dàt dat ik wil
vermijden of open laten. Zodat de mensen hun eigen hersengeschiedenis voort
kunnen blijven doen.
- U: Anderzijds weet je ook dat je slechts gekocht zal worden door mensen
met een gunstige voorgeschiedenis.
+ GS: Ja. Ik kan niets pretenderen.
- U: Wat voor mij toch een merkwaardige kloof blijft, is die tussen de
jaren waarin er in liedjes gezongen werd, ook die waarop je moest dansen,
ook in de zwarte muziek, dan nu, en het gros van de huidige dansmuziek,
waarin je hoogstens nog een frase krijgt, vaak nog slechts een tv-sample
ofzo. Dat is misschien wel begrijpelijk, want veel van die teksten waren
ook heel dwaas, zeker die van disco-nummers, maar af en toe was je toch wel
binnensmonds aan het dansen op woorden, op een stukje poëzie. Dat lijkt nu
niet meer te kunnen in discotheken. Wat vind jij van deze evolutie?
+ GS: Als je vroeger een boodschap kreeg, kon je die nog geloven, leek daar
nog over nagedacht te zijn. Maar tegenwoordig kan je zo'n boodschap niet
meer aanvaarden.
- U: De woorden klinken hol omdat ze onderhand uitgesleten zijn, zoveel
keer "I love you" en zelfs verliefde mensen die nog slechts een citaat
horen? Hoedanook, het levenslied laat zich maar niet verenigen met
elektronica of studio-experiment.
+ GS: Ja... Dat was voor mij een probleem, dat niet te doen op de cd, te
moeten kiezen. Maar de kloof heeft ook een andere achtergrond. Indertijd
waren gitaar en zingen bij uitstek de mogelijkheden om van jezelf te laten
horen zonder andere mensen nodig te hebben. En die mogelijkheden zijn met
de tijden mee veranderd, voor iedereen. Er is veel goedkope technologie
beschikbaar gekomen, bv. een eenvoudige Atari-computer met Q-Base. Die lijn
vind je ook in m'n cd terug, daarop staan stukjes die heel simpel gemaakt
zijn, o.a. met de harmonica, of met zo'n oude Spectrum-ZX computer, de
eerste goedkope computer waarmee je muziek kon programmeren. Er staat ook
een klassiek nummertje op met een oude Casio LD rekenmachine ("Polyphony").
- U: Ernstig doen met niet-serieuze middelen? Daar zit ook wel een
ironische kant aan, want middelen die indertijd als vernieuwende
technologie werden beschouwd, gelden nu als objet trouvé. Zo'n ZX is
afgevallen, afval geworden.
+ GS: Ja, laagdrempelige... Het gaat soms snel. Ik heb zopas een
16-bitssampler gekocht, echt een fantastische machine.
- U: Veel mensen blijven bezig met die apparatuur, veranderen continu hun
setup om te kunnen blijven studeren in plaats van te musiceren...
+ GS: Ja, ik ken dat gevoel, de muziek stopt dan. Van die mensen die een
klank nog even willen analyseren en door alles sturen en nog veranderen -
dat zijn dan technici die ook kritiek hebben op je aansluitingen. Het is
door voor een radioprogramma te werken dat ik daar niet in trap, tijdig
afstand kan nemen.
- U: Het is alvast niet zo dat je voornamelijk via geluidsexperimenten tot
muziek komt omdat je niet meer gelooft in de formule gitaar, bas en drums?
+ GS: Neen, zeker niet. Er is een groot verschil tussen op je eentje muziek
maken en samen muziek maken. Ik heb in het verleden altijd samen muziek
gemaakt. Dat was ook heel plezierig, de goede momenten die je dan beleeft
is het beste dat er je kan overkomen - alles komt samen op één ogenblik en
klopt dan en je weet dat, iedereen voelt dat, ook het publiek... Maar als
je alleen bent, word je al snel beperkt door je instrumenten. Dus die
democratisering van de studio-middelen is een hele doorbraak want je kan nu
zelf een heel orkest bijeenspelen.
- U: Zat je daar dan op te wachten?
+ GS: In feite wel, ik heb de hele evolutie gezien, van twee- tot
viersporenrecorders tot de huidige apparatuur.
- U: Hoe zit dat dan met deze cd, op hoeveel sporen is die opgenomen?
+ GS: Dat is op enorm veel verschillende manieren gebeurd, op DAT opgenomen
en bijeengemixt, met dan weer overdubs op de opname van zo'n mix op de
radio. Dat is de enige plek waar ik kan mixen want ik heb thuis geen
mengtafel of achtsporenrecorder of iets dergelijks. Ik neem thuis
akoestisch op, dus niet de drums apart ofzo, en mix dat dan parallel bijeen
op de radio.
- U: Dat is wel verrassend, als je de cd hoort. Nu, wat jij parallel mixen
noemt, zoals ook twee platen tegelijk spelen, ik begin mij zo langzamerhand
af te vragen hoe waardevol dat nog is op zich? [[We maken daar tegenwoordig
een enorme inflatie van mee. Van een mooi idee waarin het toeval z'n kans
wordt gegeven zoals in een surrealistische collage, zijn we ondertussen
beland in een complete exploitatie, een enorm steriele pseudo-creatieve
mixomatose. - (pv)]] Mijn criterium om in die alomtegenwoordige soep nog
iets te vinden, is op zoek te gaan naar emotie, verhaal, ontwikkeling -
want de rest is: bijeenkletsen. Wat jij?
+ GS: Tja, het is nu zo geworden. Ik doe dit soort dingen al jaren vanuit
mijn gevoel als muzikant... En ik doe het specifiek voor nachtuitzendingen,
voor mensen in hun bed. Dat vind ik meer gepast.
- U: Je legt liever de nadruk op zo'n ouderwets romantische lading als de
nacht en alle sfeer die dat oproept dan op "soundscapes" of andere newspeak?
+ GS: Ja, want als ik muziek in de dag speel, dan klinkt die anders...
- U: In verband met dat verschil tussen dag en nacht, bedoel je dan: het
einde van het wakker zijn, of het donkere?
+ GS: Wat er om middernacht begint he. Vroeger van 3u 's nachts tot 6u, dan
zit je echt in het putje van de nacht, het uur van de wolf, hoe je daar
naartoe gaat en wat je dan voelt als dat moment voorbij is... wachten op de
dag?
-U: Alhoewel, dat soort catharsis van "de dood getrotseerd" hoor ik toch
niet op je cd of in je radioprogramma. Is is het misschien een definitie
van de nacht die je zoekt in je muziek?
+ GS: Om middernacht is de nacht nog jong, dan kan het nog vrolijk zijn.
Dan komen de spoken zogezegd, de dag verandert dan maar het is nog heel
onduidelijk, woensdag om nul uur is nog steeds dinsdagnacht.
-U: Die cyclussen in je radio-programma's hebben niets met zoeken naar
oplossingen te maken, naar verzoening als je zwaarmoedig zou zijn...
+ GS: Dat kan er bij zijn, slechte momenten dat kan ook, misschien dat
iemand daar dan iets aan heeft. Wat ook niet op de cd staat, dat zijn de
irritante nummers - waar radio Centraal ook heel sterk in is geweest...
echt storende muziek. Omdat ik denk dat men die niet veel gaat opzetten.
-U: Hopelijk gaan veel mensen de cd nu vaak spelen. Bedankt voor dit lange
interview!
GEORGE SMITS: Toet (Audioview/Lowlands Distribution) Met Toet brengt Audioview hulde aan George Smits (bijnaam: Toet), die stierf kort na de release van zijn eerste album Zbolk Night Radio. Zijn neef Kevin Smits (Cinérex) erfde al het onuitgegeven materiaal, kuiste en remixte het en dit is het resultaat. In het Cd boekje staat een gedicht van een andere Smits telg, Joanna, dat merkwaardig goed de muziek en achtergronden van Toet belicht. Toet was naast een begenadigd visueel kunstenaar ook een befaamd muzikant en bouwer van ‘vreemde’ instrumenten. Versterkte trillingen van veren en metaaldraad in allerlei groottes en vormen en bamboe in combinatie met piepschuimformaties behoren tot zijn bekendste. “charmed by a broken surf board washed ashore he discovered the voice of polystyrene foam On the waves of resonating springs and strings isomopolis was founded”. (Isomo is Aantwaarps voor piepschuim.) Maar George Smits ging nog verder: “the music matured fed with electronic rhythms and beats and acoustic relics from the times with Ferre Grignard”. Uit al dit moois heft Kevin Smits dus Toet samengesteld. “with the fragments of our memory we remix our past”. Het resultaat: schitterende geluidskunst. Voor de wantrouwenden en nieuwsgierigen: de nummers zijn allen van een aanvaardbare, doorsnee lengte. Twijfelt u nog ? Skip dan even naar cpt. Zbolks last request en poor and lonesome cowboy (a long way to heaven) en overtuig uzelf van de overschotten aan kwaliteit die deze Cd omvat.
your Amazon recommendations