Geschiedenis
Belgische geschiedenis
Vaderlandsche Historie - Tiende Deel. Geschiedenis van België onder de Spaensche Heerschappy. (1864)
Dit is een historisch werk in alle betekenissen van het woord. J.-B. David (naar wie het Davidsfonds genoemd werd) schreef tussen 1842 en 1866 de eerste Nederlandstalige algemene geschiedenis van België. Vermits het over een zeer uitgebreid werk gaat, hebben wij dit enkel op CD-Rom uitgegeven. Zoals altijd kan U wel losse bladzijden kopen. (670 blz., 20,25 euro). Zoals wij vroeger reeds deden met boeken over de middeleeuwse geschiedenis, hebben wij ook hier de persoonsnamen op voornaam geklasseerd. Wij menen dat dit het gebruiksgemak van de index zal verhogen.
This is an historical work in all senses of the word. J.-B. David (who gave his name to the "Davidsfonds" - the most important cultural organisation in Flanders), wrote the first general history of Belgium which was written in Dutch. We have re-edited this important work only on CD-Rom, but as always, you can also buy loose pages of it. (670 pages, 20,25 euro). Like we did before withe books on medieval history, we have classified the names of persons by christian name. We think that this will increase your comfort while searching the index.
Inhoud - Contents - Table
Voorrede V
Eerste Hoofdstuk. - Karakterschets van Philip II - Het vyfjarig bestand van Vaucelles wordt geschonden - Moeijelykheid om van de Staten geld te krygen - Oorlog met de Franschen in Italië - De koningin van Engeland zendt hulp naer hier - Beleg van Saint-Quentin - De Konstabel van Frankryk zoekt de stad te ontzetten - Nederlaeg der Franschen - Uitslag van den kryg in Italië - Voorbereidsels tot den veldtogt van 1558 - Calais door de Franschen ingenomen - Deze vallen in het Luxemburgsche - Alsmede in West-Vlaenderen - Slag van Grevelingen - Nieuwe nederlaeg der Franschen - 1555-1558 3
Tweede Hoofdstuk. - Vrede van Cateau-Cambrésis - Dood der Koningin van Engeland - Koning Philip hertrouwt met Isabelle van Frankryk - Dood van Isabelles vader koning Hendrik II - Philip maekt gereedschap voor zyn vertrek naer Spanje - De algemeene landvoogdy door velen bekuipt - Benoeming der hertogin van Parma - De dry Collaterale Raden volledig gemaekt - Inrigting der Consulta - Aenstelling der gewestelyke stadhouders - Aenkomst van Margareet - Het laetste kapittel der ridderorde te Gent gehouden - Vergadering der Staten Generael en dier onbillyke eischen - Vertrek van koning Philip - 1558-1559 36
Derde Hoofdstuk. - Toestand der provinciën na 's konings vertrek - De godsdienstige belangen - Algemeene zucht om de Spaensche soldaten weg te krygen - Stichting eener tweede Hoogeschool te Douai, en van nieuwe leerstoelen te Leuven - Ontwerp van het getal der bisdommen te vermeerderen - Onderhandelingen met Roomen - Paus Paulus IV en Pius IV stellen veertien nieuwe bisdommen in - Algemeene wederstand daeromtrent - Granvelle wordt aertsbisschop van Mechelen en kardinael - 1559-1561 77
Vierde Hoofdstuk. - Onlusten te Doornik en te Valencyn - Oneenigheid in den Staetsraed - Oranje en Egmont doen klagten aen den koning - Nare toestand en verzoeken van Frankryk - Vergadering der Vliesridders en Stadhouders te Brussel - Zending van Montigny tot den koning - Samenspanning der edellieden tegen Granvelle - Oranje, Egmont en Hoorn vragen des kardinaels verwydering - Des konings antwoord - De dry misnoegde heeren verlaten den Staetsraed - Hun tweede brief aen Philip - Diens aerzeling - Vertrek van Granvelle op 's konings bevel - 1561-1564 108
Vyfde Hoofdstuk. - Gedrag des adels na het vertrek van Granvelle - De Staetsraed verzet zich tegen de afkondiging van het Concilie van Trenten - Verregaende wanorde in de provinciën - Zending van Egmont naer Spanje en zyne instructiën - Zyne onderhandelingen met den koning - Des graven wederkomst en verslag in den Staetsraed - Benoeming eener geestelyke Commissie - Dier voorstellen nopens de strafwetten en de Inquisitie - Wat, toen ter tyd, de Inquisitie eigentlyk was - 1564-1565 152
Zesde Hoofdstuk. - Snelle vorderingen der kettery - Het Concilie van Trenten wordt afgekondigd - De koning wil de Inquisitie en de strafwetten gehandhaefd - Gevoelens daeromtrent van de leden des Staetsraeds - De gouvernante doet des konings bevelen uitvoeren - Maer vele stadhouders weigeren - Verbittering der gemoederen en algemeene tegenstand - Het verbond der edelen en hun Compromis - Samenkomsten te Breda en te Hoogstraten - De bondgenooten vergaderen te Brussel - Hun request by de gouvernante ingediend - Antwoord van Margareet - Aerzeling der bondgenooten - Hun feestmael in het huis van Kuilenburg - 1565-1566 195
Zevende Hoofdstuk. - Ontwerp van moderatie der strafwetten tot den koning gezonden - De baron de Montigny en de markgraef van Bergen naer Spanje afgeveerdigd - Valsche berigten door de verbonden edellieden verspreid - Groote vorderingen der kettery - Vergadering van Sint-Truijen - De openbare preken - Toestand van Antwerpen - De prins van Oranje derwaert gezonden - Gesprek te Duffel tusschen Oranje met Egmont en de afgeveerdigden van Sint-Truijen - Dier nieuwe verzoeken te Brussel - Wederzydsch mistrouwen en wapening - Wat intusschen de koning in Spanje deed - Gevoelens van zynen Staetsraed - Verordeningen des konings - Diens brieven van 31 July - 1566 248
Achtste Hoofdstuk. - Beroeping der Vliesridders naer Brussel - De sectarissen slaen aen 't woelen - Eerste kerkverwoestingen - Margareets kloekmoedigheid - Beeldenstorm en plondery te Antwerpen - Nagevolgd in de steden van Vlaenderen en elders - Bedreiging der sectarissen van de hoofdstad aen te randen - Beraedslaging met de Vliesridders - Margareet bedacht om naer Bergen te vlugten - Verzekeringsbrieven aen de bondgenooten gegeven - De preken toegelaten op zekere voorwaerden - Gedrag van Oranje, Egmont, Hoorn en Hoogstraten - Dier byeenkomst te Dendermonde - Eene politieke omwenteling te voorzien - Aendrang van Margareet by den koning tot diens overkomst - 1566 293
Negende Hoofdstuk. - Des konings verontweerdiging by 't vernemen van het gebeurde - Hy belooft zyne overkomst - Maekt voorbereidselen - Benoemt den hertog van Alva - Margareets gedrag hier te lande - Tegenwerking der nieuwsgezinden - Inzonderheid van Valencyn en Doornik - De heer van Noircarmes verslaet vyandlyke benden. Doornik onderworpen - Egmonts bekeering - Mislukt opzet sommiger edellieden om Zeeland op hunne hand te brengen - Gevecht van Austruweel - Valencyn belegerd en veroverd - De nieuwe eed van getrouwigheid - Door eenigen gedaen, door anderen geweigerd - Oranje verwerpt hem en ruimt het land - Toestand der provinciën - Aenkomst des hertogs van Alva - 1566-1567 333
Tiende Hoofdstuk. - Alva, zeer vermaerd als krygsman - Wat hy hier te lande hadde moeten doen - Zyn eerste bezoek aen de landvoogdes - Zyne magt veel grooter dan die van Margareet - Gevangenneming van Egmont en Hoorn - Ontslag en vertrek des hertogin van Parma - De Raed der Beroerten door Alva ingesteld - Diens wettigheid en bevoegdheid onderzocht - Opkomst der Boschgeuzen - 1567-1568 383
Elfde Hoofdstuk. - Oranjes krygsplan tegen de Nederlanden - Mislukt in 't Zuiden - En in 't Oosten - Lodewyk van Nassau verslaet de Spaenschen in 't Noorden - Veroordeling en dood van Egmont en Hoorn - Alva trekt naer 't Noorden - Veldslag van Jemmingen - Worsteling met den prins van Oranje - Diens krygstogt mislukt - 1568 413
Twaelfde Hoofdstuk. - Alva's wederkomst te Brussel - Feestviering over den uitslag van den kryg - Bemoeijingen van keizer Maximiliaen II - Des hertogs standbeeld opgerigt te Antwerpen - Groote verbeteringen aen het strafregt toegebragt - De belastingen van den honderdsten, den tienden en de twintigsten penning - Tegenstand der provinciën - Opschorting der lasting - Dood des heeren van Montigny - 1569-1570 450
Dertiende Hoofdstuk. - Oranje ontwerpt een nieuwen inval - Opkomst der Watergeuzen -Raed van Coligny - Ondernemingen te water - Nieuwe invordering van den tienden penning - Tegenstand der provinciën en der steden - Verrassing van den Briel - Mislukte pooging des graven van Bossu om de stad te hernemen - Algemeene opstand daeruit gevolgd - Bergen verrast door Lodewyk van Nassau - Aenkomst des hertogs van Medina-Celi - Bergen belegerd door Frederik van Toledo - Oranje erkend tot stadhouder van Holland, Zeeland en Westfriesland - Alva trekt naer Bergen - Oranje komt weder in het land - Sommige steden vallen hem toe - Hy trekt zyn broeder ter hulp - Maer verliest het spel - Bergen heroverd - 1571-1572 481
Veertiende Hoofdstuk. - Oranjes aftogt - Uitslag zyner onderneming - Alva's strafoefening tegen Mechelen - Die stad geplonderd en verwoest - Klagten tegen hem by den koning gedaen - De Leuvensche Hoogeschool vraegt zyne verwydering - De koning luistert, en besluit Alva te vervangen - Hy slaet het oog op don Luis de Requesens - Diens aenkomst te Brussel en Alva's vertrek - Ellendige toestand des lands en der krygszaken - Verregaend geldgebrek - 1572-1573 519
Vyftiende Hoofdstuk. - Alva's standbeeld geweerd - Val van Middelburg - Leiden belegerd - Oranje bereidt een nieuwen krygstogt - Het beleg van Leiden onderbroken - Victorie van Mokerheide - Oproer der spaensche soldaten te Antwerpen - Algemeen pardon door Requesens afgekondigd - Verstooten in de noordelyke provinciën - Het beleg van Leiden hernomen - Standvastigheid der burgers - Leiden ontzet - 1573-1574 550
Zestiende Hoofdstuk. - Nieuwe muitery in het koninklyk leger - Requesens helt over tot vrede - De koning toont zich mede daertoe geneigd - Zoowel als de oproerige provinciën - Voorloopige poogingen te dien einde gedaen - Vredehandelingen te Breda aengeknoopt - Wederzydsche eischen en voorstellen - Tegenstribbelingen der prinsgezinden - Vruchtelooze afloop der gesprekken - De kryg wordt hernomen - Requesens wil Zeeland onderwerpen - Beschryving van den watertogt - Duiveland en Schouwen veroverd - Beleg van Zierikzee - Dood van Requesens - 1574-1576 586 --http://www.heruitgeverij.be/160ind.htm [Mar 2005]
Antwerp, Belgium, 1566: Beeldenstorm
Engraving of the Iconoclasm from G. Bouttat (1640-1703)
During the Iconoclasm of August 20, 1566, Protestants destroyed a large part of the valuable interior. When Antwerp came under Protestant administration in 1581, a number of artistic treasures were once again destroyed, removed or sold. Only after 1585, with the restoration of Roman Catholic authority, did tranquility return once more. --http://www.dekathedraal.be/en/tijdlijn/tl_4.htm [Feb 2005]
Some of the Protestant reformers encouraged their followers to destroy Catholic art works by insisting that they were idols. Huldrych Zwingli and John Calvin promoted this approach to the adaptation of earlier buildings for Protestant worship. In 1562, some Calvinists destroyed the tomb of St. Irenaeus and the relics inside, which had been under the altar of a church since his martyrdom in 202.
The Netherlands (including Belgium) were hit by a large wave of Protestant iconoclasm in 1566. This is called the Beeldenstorm. --http://en.wikipedia.org/wiki/Iconoclastic#Reformation_iconoclasm [Feb 2005]
The english translation of beeldenstorm is iconoclasm.
De geuzen
Met de term geuzen werden aanvankelijk de Nederlandse tegenstanders van de Spaanse koning Filips II aangeduid. Later verwees de term specifiek naar de partizanen die te land (de zogeheten "bosgeuzen" of "wilde geuzen") dan wel te water ("watergeuzen") de Spanjaarden bestreden. Bekend is vooral de verovering, op 1 april 1572, van het stadje Den Briel (Brielle) door de door Lumey en Treslong aangevoerde watergeuzen. Deze watergeuzen, die ooit door Willem van Oranje voorzien waren van kaperbrieven, waren gemengd qua samenstelling. Deels bestond de geuzenvloot uit ballingen om het geloof en verarmde adel, deels uit werkloze zeelui, avonturiers en marginale elementen, vaak gewone misdadigers. De geuzenvloot was in de periode 1567-1572 eigenlijk het enige werkelijk effectieve machtsmiddel dat Prins Willem tegen de Spanjaarden kon inbrengen. Vooral in 1572 blijkt de grote betekenis van de geuzenvloot. De inneming van Den Briel op 1 april 1572 is het signaal voor de algehele volksopstand in de Nederlanden.
Bij het ontzet van Alkmaar en Leiden was de aanwezigheid van de watergeuzen van vitaal belang. Ook de verovering van Middelburg op 19 februari 1574 is een daad van de geuzen geweest. In mei 1574 verslaat de geuzenvloot de Spaanse vloot op de Zuiderzee. De betekenis van de watergeuzen voor het verloop van de Tachtigjarige oorlog kan moeilijk worden overschat. Anderzijds vermoordden de watergeuzen op grote schaal katholieke burgers en geestelijken en werden kloosters geplunderd, dit alles tot woede van Willem van Oranje. Uiteindelijk liet Willem van Oranje Lumey ontslaan voor zijn aandeel in de moord op de Martelaren van Gorcum. Een gevolg van de terreur was dat er van een volksopstand al snel geen sprake meer was en katholieken steeds meer terugkeerden naar het Spaansgezinde kamp.
De slag op de Zuiderzee werd aangevoerd door de geuzenadmiraal Boisot. Reeds op 11 oktober 1573 wist Boisot de Spaanse admiraal Bossu gevangen te nemen.
Het woord geus is afgeleid van het Franse gueux. Dat woord betekent armoedzaaier of schooier, maar het kreeg een positieve betekenis voor al wie in die tijden niet Spaansgezind was.
De oorsprong van de benaming 'geus' ligt bij een uitspraak van Karel van Berlaymont ('Ce ne sont que des gueux'), die landvoogdes Margaretha van Parma gerust wilde stellen toen de in het Eedverbond der Edelen verenigde aristocratie haar op 5 april 1566 een smeekschrift aanbood, gericht tegen Filips II en de inquisitie. Zij namen daarop zelf het scheldwoord over en veranderden het daarmee van een negatieve in een positieve benaming. Nog altijd wordt de term geuzennaam op die manier gebruikt.
Zie ook Geuzenpenning en voor de uitvoering van vroege geuzenpenningen Geuzen- en aanverwante penningen. --http://nl.wikipedia.org/wiki/Geuzen [Mar 2005]
Graaf van Hoorn
Filips II van Montmorency, beter bekend als Graaf Horne en ook onder de naam Graaf van Hoorn (geboren (waarschijnlijk) in 1524 te Nevele, overleden (onthoofd) 5 juni 1568 te Brussel) was een edelman en staatsman in de Nederlanden vlak voor het begin van de Tachtigjarige Oorlog. Sommige bronnen spreken overigens van 1518 als zijn geboortejaar.
Het leven van Graaf Horne vertoont grote overeenkomsten met dat van zijn vriend graaf Egmont, met wie hij uiteindelijk zou sterven.
Graaf Horne was oorspronkelijk legeraanvoerder van het Spaanse leger. Hij boekte enkele grote successen en werd als dan daarvoor in 1561 benoemd tot admiraal van de Nederlanden, lid van de Raad van State en lid van de orde van het Gulden Vlies. Graaf Horne was verder tijdens zijn leven stadhouder van Gelre (Gelderland).
In de Raad van State vormde hij samen met Willem van Oranje en de graaf van Egmont een Driemansschap, dat in opstand kwam tegen het beleid van de kardinaal Antoine Perrenot Granvelle, bisschop van Atrecht, die de inquisitie (vervolging van de protestanten) invoerde in Vlaanderen. Na diens afzetting bleef Horne zich verzetten tegen de Spaanse terreur: als protest hiertegen leverde de Graaf van Horne zij insignes van het Gulden Vlies in.
Graaf Horne is zijn hele leven overtuigd katholiek gebleven. Maar door zijn gedoogbeleid jegens de protestanten en zijn regelmatige afwezigheid, groeide Weert onder zijn bewind uit tot een bolwerk van de Reformatie. Dit gebeurde onder de leiding van de gravinnen Anna van Egmond en Walburgis van Nieuwenaar. Hierdoor was de Beeldenstorm in Weert extra hevig in vergelijking met andere steden. Na de Beeldenstorm voerde de Graaf Horne een beleid dat gericht was op het herstel van de katholieke macht, omdat hij de onderdrukking van zijn katholieke geloofsgenoten niet kon tolereren en bovendien zijn trouw aan Margaretha van Parma moest laten zien.
Filips II stuurde de hertog van Alva naar de Nederlanden om orde op zaken te stellen na de Beeldenstorm. Willem van Oranje ontvluchtte hierop Brussel; Egmont en Horne besloten niet te vluchten. Alva liet vrijwel direct na zijn aankomst de Graaf van Egmont en de Graaf Horne onder een vals voorwendsel (Alva had een overleg aangekondigd om over de situatie te praten) arresteren en voor de Raad van Beroerten slepen wegens hoogverraad. Hoewel Egmont tot het einde toe katholiek bleef en trouw bleef aan de Spaanse koning, werd hij samen met Graaf Horne ter dood veroordeeld. Op 5 juni 1568 werden beide edelmannen en vrienden kort na elkaar onthoofd op de Grote Markt van Brussel. De dood van de Graaf Horne en de Graaf van Egmont leidde tot grote protesten onder de bevolking. --http://nl.wikipedia.org/wiki/Filips_van_Montmorency [Mar 2005]