Zelden zoveel reacties gehoord als na de uitzending van het programma "Nachtwacht", waar ik met ex-cultuurminister Bert Anciaux in de clinch ging over het voorstel van zijn partij Spirit om het downloaden en kopiëren van muziek te legaliseren in ruil voor een heffing op blanco CD's. Later daarover meer. Eerst wil ik graag even de situatie schetsen zoals ze nu is - in mijn ogen, tenminste.
Op dit moment zit de hele muziekbusiness in een grote crisis, die rechtstreeks te maken heeft met het wereldwijde downloaden en kopiëren. Kleine platenfirma's gaan falliet of worden opgeslokt door grote "majors", wereldwijd vallen ontslagen. EMI (onze platenfirma) maakte vorig jaar wereldwijd een verlies van meer dan 300 miljoen Euro! In België tekent dat probleem zich nog wat scherper af : kleinere platenzaken bestaan nog nauwelijks of kunnen maar met moeite het hoofd boven water houden. Grote platenmaatschappijen tekenen geen nieuwe bands of artiesten meer omdat de investeringen (met opnamebudgetten voor de studio-opnames van een CD, voor twee of drie videoclips, met promo- en marketingkosten enzomeer) in een kleine markt als België niet meer verantwoord zijn (vandaag zijn 15.000 verkochte exemplaren van een CD van een nieuwe artiest een gigantisch succes). Een probleem dus, als je nu 15 jaar oud bent en barst van écht muzikaal talent : over drie jaar vind je nergens nog een platencontract.
Maar ook voor groepen als Clouseau zijn de gevolgen desastreus. Begin november brachten we onze CD "En Dans" op de markt, met een nooit gezien succes : de plaat kwam op nummer 1 binnen in de CD-hitparade en bleef daar 11 (elf!) weken staan, tot na nieuwjaar. Dat moet zowat de natte droom zijn van elke platenbaas : de eindejaarsverkoop is namelijk ver-schrik-ke-lijk belangrijk voor een platenfirma, want dan kopen de mensen het meest. Wel, na die elf weken had EMI welgeteld 57.846 exemplaren van "En Dans" verkocht. Simpel opzoekwerk leerde hen dat een soortgelijke prestatie (diezelfde 11 weken op één) zes, zeven jaar geleden goed zou geweest zijn voor een verkoop van 200.000 tot 250.000 exemplaren. Nu is het dus ongeveer één vierde tot één vijfde daarvan. Ik denk niet dat die daling helemaal te wijten is aan het kopiëren en downloaden, volgens mij ligt de platenindustrie ook gewoon een beetje op zijn gat, net zoals de rest van de wereldeconomie. Maar EMI schat dat er toch minstens 100 à 150.000 exemplaren van "En Dans" illegaal in omloop zijn. En ik heb geen reden om daaraan te twijfelen, eigenlijk. Na zoveel jaar concerten spelen, promotie-optredens doen enzomeer, leer je goed de impact van een CD in te schatten. Bij "En Dans" hebben we een beetje hetzelfde gevoel als bij "Oker" : de plaat is echt door iedereen gekend! Gelukkig maar, zou ik zeggen, of er zat géén volk in het Sportpaleis... Maar gedurende het hele jaar 2002 hebben we overal waar we kwamen in totaal een paar honderdduizenden mensen zo goed als élk woord van élk liedje horen meezingen, òòk de woorden van liedjes die niet op single verschenen waren en die niet of nauwelijks op de radio waren gedraaid. De mensen kénden de plaat, wat me overigens heel gelukkig maakt, iedereen heeft graag dat zijn werk in de smaak valt! Maar, zoals ik al zei : geen reden om de cijfers die EMI noemt in twijfel te trekken.
Nu hebben Koen en ik natuurlijk weinig reden om te klagen : we spelen bij Clouseau en dat moet zowat de populairste band zijn bij het grote publiek in Vlaanderen. Daar hebben we 15 jaar hard voor gewerkt en het bezorgt ons onnoemelijk veel vreugde! Maar als je vaststelt dat minstens de helft van je inkomen uit CD-verkoop gestolen is, dan ben je niet blij, geloof me. Het is ondankbaar om vanuit mijn positie te klagen, dat besef ik maar al te goed, maar als je maar om de drie jaar een nieuwe CD uitbrengt, heb je die "royalties", het percentje op de verkoop die je als artiest van je platenfirma krijgt, wel degelijk nodig. Er bestaan trouwens grote misverstanden over wat een artiest verdient aan een CD. Wel, iedereen mag dat gerust weten : wij hebben met Clouseau ongeveer 2 Euro per CD. En in Vlaanderen is dat véél, hé! Ons eerste platencontract bij HKM (waar we "Hoezo" en "Of zo" maakten", garandeerde ons minstens 0,30 Euro per LP (toen bestond de CD nog niet echt). En toen waren we nog met z'n vijven! Platenfirma's zijn natuurlijk gevaarlijke tegenpartijen, als het over contracten en dergelijke gaat... Aan een CD houdt onze platenfirma overigens ongeveer 10 Euro over, als het u zou interesseren. Daarmee betalen ze alle kosten (productie, clips, artwork, promo- en marketing), dus wordt het voor hen pas interessant als een CD een stuk méér dan 15.000 ex. verkoopt.
Maar ik herhaal : wij mogen niet klagen, want we hebben veel succes en kunnen dus ook met optredens onze boterham verdienen. Maar dat neemt niet weg dat de helft van ons "loon" gepikt is, en ik denk niet dat er één mens is die dat OK zou vinden. Daarnaast is het een veel grotere ramp voor een aantal andere mensen. Zo hebben wij een paar vrienden, muzikanten en songschrijvers die regelmatig een song voor Clouseau trachten te schrijven - op onze CD's staan niet alleen nummers van onszelf. Voor sommigen onder hen maken die 100.000 gekopieerde of gedownloade CD's eenvoudigweg het verschil tussen rondkomen aan het einde van de maand of niet. Niemand schijnt zich te realiseren dat vele muzikanten die niet in succesvolle bands spelen écht zware problemen kunnen krijgen door het downloaden en kopiëren. Dat vele kleine platenlabels, met mensen die eigen geld investeren in muzikaal interessante en avontuurlijke producties, de boeken moeten sluiten en dat een hoop originele en vernieuwende muziek geen kans meer krijgt. Niemand schijnt te beseffen dat professionele muzikanten straks zonder werk zitten omdat er steeds minder platen gemaakt worden. Dat heel wat kleinere opnamestudio's niet kunnen overleven. Dat er bijna geen kleine platenwinkels meer zijn. Niemand schijnt zich ook te realiseren dat er nationale en internationale wetten zijn die het kopiëren en downloaden verbieden : het ìs en blijft illegaal!
Ook Spirit, volgens eigen zeggen "politieke partij van vrije democraten", realiseert zich dat blijkbaar niet. Onder het mom van een helpende hand, een levenslijn naar het zinkende schip van auteurs, uitvoerders en producenten van muziek, willen ze het downloaden en kopiëren van muziek toelaten. En dat natuurlijk niet gratis, maar tegen een vergoeding : een heffing van 2 Euro per blanco schijfje. Hun voorstel wil ook een heffing leggen op "diskspace", de opslagcapaciteit van de harde schijf van uw computer. Vele mensen - meestal jongeren - maken namelijk geen CD'tjes, ze luisteren muziek vanaf hun PC, waarvan de harddrive vele MP3's bevat. Spirit wil ook het beveiligen van CD's door de producenten verbieden (aangezien ze het downloaden en kopiëren willen legaliseren), en ze willen de BTW op CD's verlaagd zien van 21 naar 6%. Over dat laatste idee niets dan lof : al jààààren ijveren instituten als Zamu (vereniging van Zangers en Muzikanten) en IFPI (International Federation of the Phonographic Industry, zeg maar het overkoepelend orgaan van du muziekindustrie) voor het verlagen van die BTW : het is een regelrechte schande dat er op een CD van Hooverphonic of Mozart 21% BTW geheven wordt, terwijl een boek over diezelfde Mozart of nog erger, een boekje met gore sex van pakweg bomma's met varkens maar met 6% BTW verkocht wordt. Het is niet meer dan logisch dat dat verandert, als u het mij vraagt. Die BTW maakt voor de industrie geen verschil in winst : de man in de straat betaalt de BTW. Als de BTW morgen naar 6% zakt, zijn CD's ineens een stuk goedkoper.
Over de rest van het voorstel van Spirit ben ik hoegenaamd niet te spreken : dat zou volgens mij de zaak alleen maar verergeren. Ik probeer even te verduidelijken :
** Spirit zegt : "nu hebben jullie aan al die gekopieerde en gedownloade exemplaren niks, als we die heffing doorvoeren, hebben jullie wel iets. En iets is beter dan niks." Een paar bemerkingen : als je alle rechthebbenden (auteurs en componisten, uitvoerende artiesten én producenten) wil geven wat hen toekomt, is een heffing van 2 Euro ongeveer vijf à zes keer te weinig, gok ik. Daarenboven kan je op een blanco CD in MP3-formaat moeiteloos 10 originele CD's kopiëren, dat betekent dat je in dat geval per CD ongeveer 20 Eurocent hebt om alle auteurs/componisten, de uitvoerder én de producent ervan te vergoeden! Dat is totaal belachelijk en zou in de praktijk ook nooit kunnen werken.
** De vraag is namelijk ook hoe die heffing dan onderling zou verdeeld worden tussen de producent, de auteurs en de uitvoerders. Op dit moment is dat namelijk heel duidelijk : als je als artiest 1704 exemplaren verkoopt, krijg je van je platenfirma een contractueel bepaalde royalty-vergoeding voor 1704 exemplaren. Voor de auteurs en componisten is er een vast Sabam-tarief per verkocht exemplaar, dus als je bvb twee nummers hebt geschreven op een CD die 1704 keer verkocht is, is het tot de laatste cent duidelijk hoeveel auteursrechten je moet krijgen. Als één van je liedjes op een radiostation gedraaid wordt, staat dat op een lijst die bij Sabam terechtkomt en daaruit blijkt dus heel juist en eerlijk waar je recht op hebt. Als straks iedereen mag downloaden en kopiëren, wéét je gewoon niet hoeveel je aan wie moet geven.
** Als je morgen het downloaden en kopiëren wettelijk toelaat, dan ga je niet méér geld genereren, zoals Spirit zegt, maar eerder minder, volgens mij. Het voorstel van Spirit vergeet vooral dat er nu nog veel mensen zijn - zeg maar één op twee, in het geval van Clouseau - die wél respect hebben voor het feit dat kopiëren en downloaden tegen de wet is, die wél respect hebben voor de rechten van zowel de uitvoerders als de auteurs en componisten die de muziek maken waar ze graag naar luisteren, die zich wél realiseren wat er aan de hand is. Als je morgen het kopiëren en downloaden bij wet toelaat, gaan al die mensen het natuurlijk allemaal òòk doen : er is niks dat hen nog tegenhoudt... Resultaat : een reguliere verkoop die helemaal doodvalt in plaats van halveert zoals nu, en nog veel minder vergoedingen voor iedereen.
** Vreemd ook om een politieke partij te horen voorstellen om een illegale toestand maar toe te laten "omdat het een wijd verspreid fenomeen is" (dat komt zo letterlijk uit hun voorstel!) Als iedereen te snel rijdt, gaat de overheid flitspalen installeren - volledig terecht, overigens. Ze zeggen toch niet : "het is een wijd verspreid fenomeen, laat ons het te snel rijden dus maar toelaten, en we zullen nog wat belasting heffen om de schade een klein beetje te vergoeden". Wel, dat is wat Spirit nu zegt : "we laten het maar toe". Er wordt zelfs geen poging gedaan om in te grijpen (natuurlijk niet, over een paar maanden zijn het verkiezingen, en er gaan een paar duizend jongeren voor de eerste keer stemmen : het is géén toeval dat ze precies nu met dat voorstel komen...). Terwijl ik ervan overtuigd ben dat de overheid wél een -misschien klein, maar toch - verschil kan maken. Op dit moment is de pakkans namelijk nul : wie kopieert of downloadt, loopt totaal geen kans om gepakt te worden, velen zijn zelfs al vergeten dat het überhaupt niet mag... Dàt is een taak voor de overheid : de perceptie van de mensen proberen te veranderen door ze preciezer te informeren wat niet mag. En ook pakkans installeren is een taak voor de overheid : laat ze morgen maar eens tien zware "dealers" of zware "gebruikers" die al twee, drie keer gewaarschuwd zijn door IFPI, bestraffen door bvb boetes of inbeslagname van hun PC. Als je dat in alle nieuwsberichten toont, gaan er meteen een hoop mensen nadenken : over waaròm het niet mag, bvb, of ze gaan minder downloaden omdat ze hun PC niet kwijtwillen. Ik heb zelf geen pasklare oplossing, hoor, en piraterij is van alle tijden, maar op dit moment doet de overheid gewoon niks, nul, zip. Het is een mentaliteitsprobleem : vele dingen kosten geld, maar niks is zo makkelijk gratis te krijgen als muziek. En intussen gaat er cultureel erfgoed verloren, gaat een hele industrie naar de knoppen en verliezen mensen hun job.
** Spirit wil wel de mensen aanpakken die een handeltje opzetten met gekopieerde CD's, maar vindt dat de "occasionele downloader" of wie kopieert voor eigen gebruik en niet om te verkopen, met rust moet worden gelaten. Ze beseffen blijkbaar niet dat de "occasionele gebruiker" niet meer bestaat : er zijn honderdduizenden "occasionele gebruikers"!
** Elke platenzaak in Vlaanderen verkoopt de dag van vandaag namelijk méér dan tweemaal zoveel blanco CD's als gewone!! Dat is hallucinant, hoor. Als morgen de blanco CDR's 2 Euro extra kosten, gaat iedereen ze ofwel over de grens kopen, ofwel nog veel meer downloaden en beluisteren vanaf hun PC. Gevolg : vele platenzaken - en ditmaal ook grote, vrees ik - komen in de problemen, want nu verkopen ze ook al geen blanco schijfjes meer...
** Het voorstel van Spirit wemelt ook van de populaire dooddoeners als "CD's zijn te duur" en "muziek moet gratis zijn". Dat vind ik zo onnozel. : CD's wàren te duur, 15 jaar geleden, en toen hebben platenfirma's schatten verdiend : ze brachten hele backcatalogi uit op CD (ik heb zelf ook honderden elpees opnieuw gekocht op CD) en hadden dus geen nieuwe kosten voor opnames en dergelijke. Eind jaren '80 en begin jaren '90 waren gouden tijden voor de muziekindustrie, die nog z'n geld aan het tellen was terwijl het internet zich ontwikkelde (en daar dus véél te laat op reageerde, met de gekende desastrueze gevolgen). Maar de CD is sinds eind jaren '80 niet duurder geworden (alle mogelijke andere producten wel, overigens) en zit volgens mij nu op een juiste en faire prijs. Maar zelfs al zou een CD te duur zijn, dat geeft nog niemand het recht om hem te stelen. Ik vind een Porsche ook duur, maar ik neem er toch ook niet zomaar één mee uit de garage? Ik heb vroeger vaak weken aan een stuk m'n weekgeld opgespaard om een LP te kunnen kopen die ik graag wilde hebben.
"Muziek is een cultuurproduct, en dat moet gratis zijn". ??!!?? En wat met al de mensen die die muziek maken, dan? Zij moeten toch ook leven? Als ik naar de bioscoop ga, naar theater, naar concerten, naar musea, als ik een boek koop, ..., het is toch niet meer dan normaal dat je daarvoor betaalt? Er zijn altijd mensen die die dingen maken, die ervoor zorgen dat we met z'n allen van cultuur kunnen genieten. Die moeten ook hun brood verdienen. Muziek moet gratis, komaan zeg! Straks verkiezingen, zeker?
Beste vrienden, dit was een lang en misschien wat saai pleidooi. Er staan in deze "Broer van" geen grapjes zoals anders : deze hele materie is gewoon niet om te lachen. Ik word wat moedeloos als ik reacties hoor in de richting van "straf dat jij nog klaagt dat je te weinig verdient ook, terwijl je in Clouseau zit". Het heeft namelijk niks te maken met klagen dat ìk te weinig zou verdienen, ik ben verdorie al lang blij dat ik kan leven van muziek, en ik verdien goed mijn brood. Neen, het is een véél groter probleem : ik ken persoonlijk muzikanten die niet meer rondkomen aan het eind van de maand en dat heeft met deze materie te maken. Dit pleidooi heeft te maken met respect, respect voor vaklui zoals studiomuzikanten, zoals promotiemanagers bij platenfirma's die hun job verliezen, zoals kleine winkeliers die failliet de deuren sluiten. Het heeft te maken met iemand te gunnen waar hij recht op heeft, niet meer, niet minder. Met elementaire rechtvaardigheid. Muziek kopiëren en downloaden is diefstal, punt. Het is het equivalent van naar de platenzaak te lopen en een CD meepakken zonder te betalen...
Ik weet het, het is ondankbaar om deze mening zo scherp te verkondigen. Zéker als je in Clouseau zit en zoveel succes hebt. Maar ik zeg eerlijk wat ik denk en probeer niet met één of andere populaire uitspraak uw stem te ronselen.
Ik zou al heel blij zijn als ik hiermee een pààr mensen zou aanzetten om eerst even na te denken vooraleer weer een CD te kopiëren of te downloaden, en vérder te denken dan aan een anonieme en grijze geldwolf-muziekindustrie, maar aan mensen, muzikanten, artiesten, winkeliers en vele anderen, die u daarmee misschien op korte of lange termijn in de problemen brengt.
En u, als u ook regelmatig iets kopieert of downloadt, ik neem het u niet persoonlijk kwalijk, maar doe mij een plezier en beeldt u zich even in dat u zelf muzikant was...
Ik hoop dat u het mij ook niet kwalijk neemt.
Vele groeten,
kris
your Amazon recommendations