[jahsonic.com] - [Next >>]

Cultuur

Voor elke vorm van kwaliteit dient gevochten te worden. --Leo De Haes

[I]n tegenstelling tot wat Bruyn in zijn stuk suggereert bestaan er weldegelijk connecties tussen de underground en de mainstream. Er zijn zat paden binnen de infrastructuur die van boven naar beneden leiden en andersom, sterker nog, beide partijen kunnen op de lange termijn niet zonder elkaar. Dat de underground de mainstream voedt met nieuwe ideeen en talent is niets nieuws, [...], het is een heus eco-systeem. --http://www.subjectivisten.org/archives/000358.php

Inleiding

Dit is een pagina over cultuur die ik begon in 2003. Voor de definitie van cultuur verwijs ik U graag naar mijn engelstalige pagina's over cultuur.

Cultuurkenners in het Nederlands Taalgebied

Vooroordeel

Waaraan denkt u bij het horen van het woord Cultuur? Opera of ballet? Een Mozartvoorstelling in de Singel of een Rembrandt-tentoonstelling in het Museum van Schone Kunsten? En als u denkt aan een cultuurmanifestatie, roept dit dan beelden op van mensen in jeans en t-shirt of zestigers in keurige kledij. De meeste mensen horen cultuur en denken "hoge cultuur." Cultuur met hoofdletter C. In de volgende hoofdstukken zullen we onderzoeken waaraan dit te wijten is.

Het feit dat cultuur altijd met "hoge cultuur" wordt geassocieerd is eigenlijk een vooroordeel. Immers, men zou net zo goed spontaan kunnen denken aan Madonna of Real Madrid of FC De Kampioenen bij het woord cultuur. Vermits we dit niet doen, kunnen we stellen dat cultuur altijd een positieve bijklank heeft en kunnen we hieruit afleiden dat er sprake is van een hiërarchie met betrekking tot 'lage' en 'hoge' cultuur zelfs zonder dat we die hiërarchie expliciteren. -- [Jan 2004]

Hoge Cultuur

Welke cultuur wordt meestal gerekend tot de hoge cultuur? Over het algemeen is dit die cultuur die het intellect eerder dan het zintuiglijke aanspreekt. Kunstvormen zoals klassieke muziek, opera, ballet worden zo tot de hoge cultuur gerekend. Verder nog rekenen we over het algemeen de visuele kunsten zoals ze getoond worden in musea tot de hoge cultuur. Literatuur geschreven door mensen zoals Hugo Claus, James Joyce en Nobelprijswinnaars worden ook tot de hoge cultuur gerekend.

Verdedigers van hoge cultuur wijzen op begrippen zoals complexiteit, vernieuwendheid, langdurigheid en authenticiteit om de kwaliteit van hoge cultuur te omschrijven. Het is mijn overtuiging dat we diezelfde kwaliteitsaanduidingen kunnen gebruiken voor vormen van lage cultuur. --[Jan 2004]

Kwaliteit

Kwaliteit is van alle tijden

We gaan ervan uit dat we in elke tijd evenveel kwaliteit in cultuur kunnen aantreffen, uitgezonderd in periodes van oorlog en overmacht, wanneer mensen het drukker hebben met overleven dan het maken van kunst. We zijn wat dat betreft noch optimistisch, noch pessimistisch. --[Jan 2004]

Kwaliteit vindt men in hoge en lage cultuur

Overigens dient erop gewezen te wordendat wat betreft de underground, er geen verschil bestaat tussen de "hoge cultuur" en "lage cultuur". Beiden kunnen underground zijn. Zo heb je bij de schone kunsten de avant garde, een over het algemeen intellectuele beweging die zijn tijd wenst vooruit te zijn. --[Jan 2004] Dat de hoge cultuur veel kwaliteit heeft geproduceerd wordt zelden tegengesproken. Dat de lage cultuur in even grote mate meesterwerken heeft afgeleverd is minder gekend. Immers in cultuur wordt al vaak de boodschapper ipv de boodschap afgeschoten.

In dit hoofdstuk wordt aangetoond dat vele "lage cultuur" werken van uitzonderlijke kwaliteit heeft opgeleverd. cfr: Roger Corman, David Lynch, D. Cronenberg, Arthur Russell, Lee Perry, Greg Carmichael, .... --[Jan 2004]

Kwaliteit en Tijd

Hoe kunnen we vaststellen dat cultuur kwaliteitsvol is? Kan kwaliteit gelijkgeschakeld worden met commerce? Als een cultuurproduct goed verkoopt, is het dan ook goed? Zal het dan ook automatisch de tand des tijds doorstaan?

Om kwaliteit enkel in het heden te beoordelen is zeer moeilijk. Als we de factor tijd hierin gaan betrekken wordt het gemakkelijker. Kwaliteitsvolle cultuur is die cultuur die na enkele jaren aan de oppervlakte blijft of weer aan de oppervlakte komt omdat hij te goed is om te verdwijnen in de vergetelheid van geschiedenis.

Dit kan op verschillende manieren gebeuren: laat ons enkele voorbeelden noemen:

  • Een lied dat in eerste instantie nooit een hit was, wordt gecoverd en wordt alsnog een hit.
  • Een bepaalde kunstenaar wordt na zijn dood "herontdekt"
  • Kunstenaars maken in hun werk verwijzingen naar andere minder bekende kunstenaars. --[Jan 2004]

    Mainstream

    De mainstream is gemakkelijk definieerbaar, enkel synoniemen zijn populaire cultuur, volkscultuur, massacultuur, commercieel.

    Underground en Mainstream [...]

    Het is niet makkelijk om "de underground" te definiëren. Frank Zappa komt voor mij het dichtste in de buurt als hij zegt: "The mainstream comes to you, but you have to go to the underground." Vrij vertaald klinkt het dan: "De mainstream komt naar je toe, naar de underground moet je op zoek". De definitie voor underground cultuur die ikzelf gebruik is dat het om cultuur gaat die de mainstream/massa nog niet bereikt heeft, maar wel populair geworden is binnen een subcultuur en daar een kleine maar trouwe aanhang gevonden heeft. Dit is eigenlijk dezelfde definitie die ik geef aan "cult" zoals in cult films

    Dat die "underground" een kleine maar trouwe aanhang gevonden heeft is te wijten aan de uitzonderlijke kwaliteiten ervan, immers, "underground" is niet gelijk aan "alles wat niet bekend is". --[Jan 2004]

    Lage Cultuur

    Omdat we we hoge cultuur hebben kunnen definiëren, of tenminste de kunstvormen die hier onder ressorteren, zou dat op het eerste gezicht ook mogelijk moeten zijn voor lage cultuur. Het probleem is echter dat, als we er van uitgaan dat het woord cultuur op zich een vooroordeel inhoudt - zij het een positief - dat dit ook inhoudt dat er aan lage cultuur een negatief vooroordeel vasthangt. En niemand zal graag horen dat zijn favoriete cultuur tot de lage cultuur gerekend wordt.

    Laten we even stilstaan bij de opsplitsing intellect/zintuiglijke. Indien de hoge cultuur vooral het intellect aanspreekt, en de lage cultuur het zintuiglijke, zullen we beginnen met het zintuigelijke te definiëren.

    Onder het zintuiglijke verstaan we alles wat ofwel plezier verschaft, ofwel alles wat de lagere instincten aanspreekt. Met plezier bedoelen we alles wat doet lachen, alles wat aangenaam en comfortabel is, alles wat gelukkig en blijk maakt. Geluk is natuurlijk te definiëren, maar hier kan het aangeduid worden als alles wat geen pijn doet en niet verdrietig maakt. We duiden het verder aan met de term hedonisme en als adjectief hedonistisch. Met de lagere instincten bedoelen we de menselijke fascinatie met onderwereld van de menselijke emoties: sex, driften, geweld, dood, drugs, angst. We duiden dit genre verder aan als de "lagere instincten".

    Beide vormen van lage cultuur worden vaak niet voor vol aanzien en verguisd door de gevestigde waarden van de "hoge cultuur". Ik zal dit aantonen met twee genre-voorbeelden, één voor het de 'plezier' vorm van de lage cultuur, en één voor de 'lage instincten' vorm van de 'lage cultuur'. --[Jan 2004]

    Genre 'Hedonisme': Disco

    Zo ging Disco van een zwart/homo publiek (niet acceptabel, dus subcultuur) via Saturday Night Fever naar wit/hetero (acceptabel, mainstream) en ging House van zwart/homo via wit/middenklasse/alternatief(acidhouse) naar wit/hetero (mainstream). Dit is heel globaal hoe deze hoofdstromingen zich mede door de invloed van commercie ontwikkeld hebben.-- ronalds_house@hotmail.com in http://home.planet.nl/~hegma004/columns/column1.html

    Doorgaans wordt techno (laten we dat voor het gemak maar als generische term gebruiken) in rock-minnende middens op neerbuigende minachting onthaald. Verwijten : eentonige repetiviteit, gebrek aan diepgang en perspectief, arm relevantiegehalte. Kortom : een oppervlakkige dreun om de saturday-night fever wat aan te zwengelen. Die reactie behoort tot dezelfde respons-familie als de xenofobische reflex : kortzichtige verwerpingen van datgene waarmee men niet vertrouwd is. Disco was ooit hetzelfde beschoren; de kritiek op dat genre kwam uit een hoek waar slechts occasioneel wat flarden Silver Convention of Boney M opgevangen werden, maar waar niemand de moeite nam om te peilen naar het grenzeloos creatief vernuft van underground-artiesten zoals Larry Levan, Walter Gibbons, Tee Scott of Boyd Jarvis. Kritiek uit onwetendheid. Zo werd in Humo door de weledele heer Serge Simonart sarcastisch de draak gestoken met het techno-gebeuren, maar deze niet door kennis van zaken gehinderde specialist situeerde het begin van de house-rage in 1990 (minstens 5 jaar te laat) en noemde een zekere Derek Mey (?) als één van de grondleggers van het genre. [...] --Jan Landuydt

    Op disco wordt altijd neergekeken en het genre werd nooit aux sérieux genomen. Men beschouwde het vederlichte escapistische pulp toen het populair werd in de midden jaren zeventig en in het huidige tijdperk wordt het gereduceerd tot een kitsch scenario van afropruiken, polyester pakken en dronken meezingers op kantoorkerstfeestjes en vrijgezellenweekends. Het is de laatste plaats waar je naar hoge cultuur zou zoeken. --Peter Shapiro, The Wire Magazine, Feb 2003.

    Dat disco nooit artistieke erkenning gekregen heeft, hoeft niet te verwonderen. Het publiek ervoor kwam samen in luide discotheken waar mensen lichaam tegen lichaam op suggestieve manier met elkaar aan het dansen waren. New Yorkse Discotheken waren schuiloorden voor homosexuelen, travestieten en anders-sexueel georienteerde van zwarte en Latijns-Amerikaanse afkomst. We hebben het dan even niet over

    Nochtans zijn er momenten in de geschiedenis geweest dat disco en de toenmalige avant garde samenwerkten. -- [Jan 2004]

    Genre 'Lagere Instincten': Horror

    Conclusie

    Een aantal punten lijken wel evident.
    1. Er is geen conflict tussen populaire cultuur en een meer veeleisende cultuur en nog minder noodzaak om een keuze te maken. Er is een nieuwe generatie opgestaan van culturele omnivoren.
    2. Het leeuwendeel van de populaire cultuur is zelfbedruipend en behoeft geen hulp of steun vanuit de overheid.
    3. Er toch zoiets bestaat zoals hoge cultuur (zelfs binnen lage cultuur), cultuur die voorbehouden is voor een geprivilegieerde elite. En met elite bedoelen we hier niet in de zin van de oude Marxistische "klasse" elite, maar in de betekenis van visuele kunstvormen, muziek of literatuur waarvan het niet aan iedereen gegeven is om om ze te begrijpen.
    4. Een aantal cultuurproducten met succes de barriere tussen hoog en laag overstegen. We denken hierbij aan The Simpsons, Raymond Chandler. Dit gebeurt meestal van laag naar hoog en zelden omgekeerd --[Jan 2004]

    Naar een Nieuwe Definitie van Cultuur

    In het licht van de vorige hoofdstukken, en met het oog op het waardenvrij maken van het begrip "cultuur", stellen wij een nieuwe definitie van cultuur voor.

    Cultuur is iets toevoegen aan de natuur en het vervolgens delen met andere mensen. Mensen leren cultuur. Dat is een essentieel kenmerk van cultuur. Vele eigenschappen van de menselijke aard worden genetisch doorgegeven -- het kind dat verlangt naar eten bijvoorbeeld, wordt aangestuurd door fysiologische karakteristieken bepaald door onze genetische kode. Het specifieke verlangen van een volwassene voor cornflakes bij het ontbijt kan niet vanuit die genetische kode verklaard worden, maar moet vanuit een aangeleerde (culturele) respons op ochtendhonger begrepen worden.

    Met deze nieuwe definitie, die cultuur tegenover natuur stelt, kan het begrip cultuur waardenvrij behandeld worden en krijgen de diverse kunstuitingen een even hoge of juiste plaats. Niet binnnen een hierarchie maar binnen een rhizome, een metafoor ontwikkelt door de filosofen Gilles Deleuze en Félix Guattari die een veelvoud van mogelijkheden en realisaties illustreert en het tegendeel vormt van macht (die steeds hiërarchisch gestructureerd is). --[Jan 2004]

    Het postmoderne tijdperk

    Eén van de minst weerlegbare eigenschappen van het postmodernisme (eind jaren zestig tot nu) is de weigerachtigheid van het postmodernisme om de hierarchie van elite en massa cultuur nog langer te aanvaarden.

    Het postmoderne tijdperk kan afgeschilderd worden als een oppostie tegen twee vormen van het modernismes. Het modernisme van het academische en het museum, de domein van hoge cultuur bij uitstek. En het modernimse dat zijn controversiële status verloren was en de "mainstream" induikelde door de besmetting door massaproductie en de cultuurindustrie.

    Het eigenaardige is dat deze trend ons elitaire denken over cultuur blijkbaar niet veranderd heeft, getuige daarvan onze inleiding. --[Jan 2004]

    Pierre Bourdieu [...]

    Pierre Bourdieu, neemt vijf jaar na Kwaliteit is klasse dan ook wat gas terug en schrijft in dit verband: 'De tegenstelling tussen hoge en lage cultuur is aan het verwaaien in een veelheid van genres die steeds minder te maken hebben met klasse en steeds meer met leefstijlen in eindeloze variatie en verandering. Nog steeds is opleidingsniveau het meest bepalend voor artistieke smaak en culturele praktijken. Maar daarnaast worden leeftijd en generatie belangrijker. De culturele tegenstellingen lopen meer en meer langs lijnen van generatieconflict: elke nieuwe opgroeiende generatie vereenzelvigt zich met nieuwe stijlen in muziek, dans, film, drama, komedie en illustratie. En een deel van die leeftijds- voorkeuren blijven de tijdgenoten een leven lang bij als de smaak van hun lichting.' Leo De Haes in http://www.brakkehond.be/redactie/leo2_6.html

    your Amazon recommendations - Jahsonic - early adopter products

    Managed Hosting by NG Communications